عوامل تأثیرگذار بر رفتار حفاظت محیط‌زیستی روستاییان در شهرستان خدابنده بر مبنای تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده مقاله

امروزه، مسائل محیط­زیستی تهدیدی جدی برای پایداری محیط­زیست جوامع روستایی ایجاد کرده­اند. در این راستا، بسیاری از صاحب­نظران بر این باورند که رفتارهای انسانی ریشه اصلی مشکلات محیط­زیستی می­باشند که ضروری است به طور دقیق مورد بررسی قرار گیرد. با توجه به اهمیت موضوع، این تحقیق توصیفی- پیمایشی با هدف بررسی عوامل تأثیرگذار بر رفتار حفاظت محیط­زیستی روستاییان بر مبنای تئوری رفتار برنامه­ریزی شده انجام گرفت. جامعه آماری این پژوهش، 2354 نفر از سرپرستان خانوار در سطح مناطق روستایی بخش سجاسرود در شهرستان خدابنده استان زنجان بود که با توجه به جدول بارتلت و همکاران ((2001، تعداد 259 نفر از آنان از طریق روش نمونه‎گیری دو مرحله­ای انتخاب شدند. برای گردآوری داده‌ها از پرسش­نامه­ استاندارد استفاده شد. روایی محتوایی پرسش­نامه با نظرسنجی از متخصصان تأیید شده و روایی سازه و پایایی ابزار تحقیق نیز از طریق بررسی برازش مدل در سه سطح مدل اندازه­گیری، مدل ساختاری و مدل کلی به دست آمد. نتایج توصیفی حاکی از آن بود که رفتار حفاظت محیط­زیستی بیشتر روستاییان در سطوح متوسط (5/58 درصد) و پایین (3/29 درصد) بود. همچنین، نتایج تحقیق نشان داد که بین متغیرهای نگرش، هنجارهای اجتماعی و کنترل رفتاری درک شده با قصد انجام رفتارهای حفاظت محیط­زیستی و نیز قصد و هنجارهای اجتماعی با رفتار حفاظت محیط­زیستی روستاییان رابطه مثبت و معنی­دار وجود داشت. با توجه به نتایج تحقیق، پیشنهاد می­شود که از طریق سازوکارهای ترویجی مختلف به­ویژه برگزاری دوره­های آموزشی- ترویجی، سطح دانش و آگاهی روستاییان در زمینه روش­ها و فنون فعالیت­های حفاظتی از محیط­زیست افزایش داده شده و از سوی دیگر، سیاست­های حمایتی برای حفاظت از محیط­زیست با تأکید بر مشارکت روستاییان تدوین و اجرا شود.

Today, environmental issues have created a serious threat to environmental sustainability of rural commu-nities. In this respect, many experts believe that human behaviors are the most important cause of environmen-tal problems that it is necessary to be examined careful-ly. Regarding the importance of the issue, the main objective of this descriptive- correlation research was to study of factors affecting villagers’ pro-environmental behavior based on theory of planned behavior. The sta-tistical population of the research consisted of all vil-lagers’ heads of households in Sojasroud district of Khodabandeh County in Zanjan Province (N= 2354). According to the Bartlett et al. (2001) Table, 259 of them were selected by a two-stage sampling method. Data collected using standard questionnaire. Content validity of the questionnaire was confirmed by a panel of experts. Construct validity and reliability of the re-search instrument were confirmed through examining of model fit in three levels of measurement model, structural model and total model. The descriptive re-sults showed that the most of villagers’ pro-environmental behavior were at medium (58.5 percent) and low (29.3 percent) levels. Furthermore, the results indicated that there was a positive and significant rela-tionship between attitude, social norms and perceived behavioral control with intention to perform pro-environmental behavior. In addition to this, there was a positive and significant relationship between intention to perform pro-environmental behavior and social norms with villagers’ pro-environmental behavior. Ac-cording to the results, it is suggested that villagers’ knowledge and awareness on methods and techniques of pro-environmental activities has been increased through the different extension mechanisms particularly holding the extension-education courses, and on the other hand, supportive policies to protect the environ-ment to be made and implemented with emphasis on villagers participation.