چکیده:
تاریخ معاصر ایران و بویژه منطقه کردستان حوادث فراوانی را به خود دیده است. واکاوی هرکدام از آنها پرده از حقایق شیرین و تلخی برمیدارد که برای ساخت کنونی جامعه مفید و ضروری است. قیام سنجرخان وزیری در اواخر عصر قاجار که علیه اشغالگری ایران توسط روسها و انگلیسیها اتفاق افتاده از آن دست حوادث جریانساز است که ابعاد و ویژگیهای آن هنوز نیاز به تحلیل و تبیین دارد. در این نوشتار ضمن بازخوانی زندگی، قیام و مبارزه سنجرخان برعلیه بیگانگان با رویکرد تاریخی تحلیلی مختصات و ویژگیهای منحصربهفرد قیام بررسی و بازگو شد. مردمی و خودجوش بودن، کاریزما و نقش نخبگانی برجسته رهبری قیام، عدم ارتباط و وابستگی به هیچ قدرت داخلی و خارجی، ملی و ایرانگرا بودن قیام و نهایتا تنها قیام کردها در جنوب کردستان را از ویژگیهای آن برشمرد. اما با تاسف توام با تعجب باید پرسید این قیام علیرغم ماهیت روشن و مستند و نیز وجود مستندات متعدد تاریخی چرا مورد کمتوجهی واقع شده است بطوریکه در سطح ملی کسی با سنجرخان آشنا نیست و در سطح محلی به صورت محدود و معدود با این قیام آشنایی دارند. بنابراین معرفی و تبیین این قیام برای جامعه کنونی ایران که نیازمند تقویت و معرفی بنیانهای هویتی قابل لمس برای نسل جوان میباشد، ضروری است.
The contemporary history of Iran has been seen many incidents especially in the Kurdistan region. Many sweet and bitter facts can be revealed at the each of part, which is essential for construction of current society. The uprising of Senjer Khan Vaziri was one of the most significant events that had occurred against the occupation of Iran by the Russians and the British which took place in the late of the Qajar era which its dimensions and features still need to be analyzed and explained. In this paper, while surveying the life, his insurrection and combat against foreigners have been surveyed through an exploratory analytical approach based on his unique uprising features. Concerning the features of his uprising can be mentioned to: it was popular and self-awakening, his charisma and outstanding elite role in the leadership of the uprising, insurrection independently and without communication and reliance on any internal and external power, Iranian-oriented uprising, and finally the only Kurdish uprising in southern Kurdistan. Unfortunately, despite the importance and clear nature of the insurrection and its numerous historical documents, why it has been neglected and familiarity with this topic is limited, neither at the national level nor at the local. Therefore, the introduction of this uprising is urgent for the current Iranian society, which needs to strengthen and introduce the foundations of the palpable identity for the younger generation.
خلاصه ماشینی:
"بیشتر اعتراضات و قیامهای انجام گرفته (صرفنظر از ماهیت و رویکرد این قیام و جنبشها) در تاریخ معاصر در مناطق کردی که قابلیت بررسی تاریخی را دارند عمدتا در منطقه خارج از استان کردستان رخ داده است؛ اگرچه آوازه و تأثیرات آنها نیز گسترده بوده و گاهی علاوه بر کردستان، سایر مناطق کشور را در برگرفته است اما قیام سنجرخان کاملا در محدوده جغرافیایی استان کردستان و در اطراف شهر سنندج اتفاق افتاده و منتشر شده است و به نوعی برای مردم این منطقه قابل لمستر است.
اکثر قریب به اتفاق حرکتها و قیامهایی که در منطقه اتفاق افتاده تا حدودی از جانب پژوهشگران به وابستگی متهم شدهاند که اگرچه باید این فرضیهها را در زمان و مکان خود سنجید و اکنون هم موضوع این نوشتار نیست، اما واقعیت مطلب این است که در تمام حوادث تاریخی رخ داده در تاریخ معاصر کشور به نوعی ردپای بیگانگان را میتوان مشاهده کرد اگرچه نگارنده مجدد متذکر میشود برای تحلیل چرایی رفتار و تصمیمات نخبگان سیاسی میبایست ظرف زمان و مکان را در نظر گرفت و صرفا در خلع تصمیمات ایشان را تحلیل نکرد اما باید مدعی شد که قیام سنجرخان تنها قیام و نهضتی است که در منطقه بدون هیچگونه وابستگی و چشمداشتی به کشوری خارجی انجام گرفته است و تاکنون هیچ سندی خلاف این مدعا به دست نیامده است."