چکیده:
ایران طی دهه های اخیر همواره درچارچوب سیاست رشد وتوسعه اقتصادی در پی افزودن سهم خود از تجارت جهانی بوده است. از این رو برقراری همپیوندی های جدید و بررسی امکان توسعه روابط تجاری دو یا چندجانبه ایران با سایر کشورها و شناسایی فرصت ها و تعیین اولویت ها برای گسترش روابط تجاری با این کشورها مورد هدف می باشد.هدف از این مطالعه بررسی امکان پذیری گسترش روابط تجاری با کشورهای جنوب آسیا است. این کشورها شامل افغانستان، پاکستان، بنگلادش، سریلانکا، هند، مالدیو، بوتان و نپال می باشد. از اینرو در مطالعه حاضر با استفاده از شاخص مزیت نسبی آشکارشده امکان پذیری توسعه تجارت و با استفاده از روش ساده تعیین پتانسیل تجاری در سطح کدهای 6 رقمی HS میزان پتانسیل تجاری ایران به این کشورها مورد توجه قرار می گیرد. همچنین فهرست کالاهای درخواستی ایران از هر یک از کشورها جهت اخذ ترجیحات تجاری تعیین می گردد.در پی محاسبه شاخص مزیت نسبی در سطح کدهای دو رقمی HS این نتایج حاصل گشت: ایران در زمینه صادرات 14 فصل دارای مزیت نسبی صادراتی است. ظرفیت وارداتی هر یک از کشورهای عضو سارک در ارتباط با کالاهایی که ایران در آن ها دارای مزیت نسبی صادراتی است مشخص گردید. همچنین فهرست کالاهای درخواستی ایران برای دریافت تعرفه ترجیحی از هر یک از کشورهای عضو سارک« که برای هر کشور شامل سه فهرست می باشد، ارائه شد. با توجه به عدم وجود اطلاعات مربوط به تعرفه کشورهای افغانستان، بنگلادش و بوتان بر صادرات ایران ارائه فهرست کالاهای ترجیحی در رابطه با این کشورها امکان پذیر نبود. همچنین از آنجایی که حجم مبادلات تجاری ایران با برخی از کشورهای عضو سارک از جمله سریلانکا، مالدیو و نپال چندان قابل ملاحظه نمی باشد لذا فهرست کالاهای ترجیحی نیز بسیار محدود گردید.
خلاصه ماشینی:
]4[ جدول 2- ارزش صادرات کشورهای عضو سارک و ایران طی سالهای 2011-2000 (واحد: میلیون دلار) {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} Source: UNCTAD,Handbook of Statistics 2013 بررسی صادرات کالاهای با فناوری بالا که نشاندهنده مزیت صادراتی کشورها در تولید و صدور کالاهای پیشرفته میباشد حاکی از آن است که در بین اعضای سارک سهم صادرات فنآوری بالا از صادرات کارخانهای کشورهای هند و پاکستان و سریلانکا بالاتر از یک و کشورهای بوتان و نپال کمتر از یک بوده است.
]6[ جدول 4- مقاصد صادراتی کشورهای عضو سارک و ایران در سالهای2005 و2011 (درصد) {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} Source: UNCTAD,Handbook of Statistics, 2012 بررسی صادرات خدمات این منطقه نیز حاکی از آن است که هند با سهمی معادل 3/3 درصد صادرات جهانی در سال 2012 بیشترین صادرات خدمات در منطقه مذکور را داشته است.
بررسی صادرات و واردات ایران با هر یک از اعضای سارک حاکی از آن است که در میان هشت کشور عضو، بیشترین رابطه تجاری ایران با کشورهای هند، پاکستان و افغانستان بوده است.
4. روش ساده برآورد پتانسیل تجاری در این روش با بهرهگیری از آمار صادرات و واردات دو کشور فرضی، در یک ستون آن اقلام صادراتی یک کشور بر اساس یکی از کدهای طبقهبندی بینالمللی (در این پژوهش، سیستم هماهنگ HS ششرقمی مورد استفاده قرار گرفته است) و در ستون دیگر آن اقلام وارداتی کشور دوم بر اساس همان کد نشان داده میشود.
تعیین پتانسیلهای صادراتی ایران به کشورهای عضو سارک در سطح کدهای 6 رقمی HS نشان میدهد ایران در صادرات 204 کد کالا به کشور هند دارای پتانسیل صادراتی است.