چکیده:
اندیشه حمایت از حقوقبشر از دیرباز برای مبارزه در برابر ستم و بیعدالتی همواره موردتوجه بوده است که دارای مفاهیم بنیادین از جمله «حق حیات، منع شکنجه، منع بردهداری، منع تبعیض نژادی، آزادی بیان و عقیده اجتماعی و مذهبی، نوع پوشش، حق اشتغال و...» می باشد، حق حیات، مهمترین و برجستهترین حق بشریت است که از طریق مداخله بشردوستانه مورد حمایت دولتهای مختلف قرارمیگیرد. در میان مداخلات صورت گرفته از سوی کشورها در فضاهای جغرافیایی میتوان به مداخله بشردوستانه اشاره کرد. کشورها و حکومتها همواره برای دستیابی به مقاصد و منافع ملی مختلف خود و متناسب شرایط و موقعیت کشورهای دیگر، به مداخله در امور داخلی و خارجی آنان میپردازند. به نظرمیرسد که این مداخلات بشردوستانه تا حدقابلتوجهی تحت تاثیر عوامل مختلفی از جمله عوامل ژئوپلیتیک صورت میگیرد. براینمبنا، تحقیق حاضر با هدف شناخت مولفههای ژئوپلیتیک موثر بر مداخلات بشردوستانه مبتنی بر روش توصیفی- تحلیلی و بر پایه یافتههای کتابخانهای و میدانی به انجام رسیده است. بررسیهای صورت گرفته نشان دهنده آن است که به صورت کلی ۴۷ عامل در مداخله بشردوستانه برگرفته از نظریات و دیدگاههای مختلف، موثر میباشند. این مولفههای ژئوپلیتیک را میتوان در قالب ابعاد جغرافیایی، اقتصادی، سیاسی و جمعیتی تقسیم بندی کرد. براساس یافتههای میدانی از میان این ۴۷ عامل ۲۸ عامل جزء مولفههای (عوامل) ژئوپلیتیک موثر بر مداخله بشردوستانه محسوب میگردد و بقیه عوامل موثر بر مداخله بشردوستانه غیرژئوپلیتیک محسوب میگردند. در مجموع میتوان گفت مداخله بشردوستانه تحت تاثیر مولفههای مختلف ژئوپلیتیک صورت میگیرد که حکومتها با شناخت و آگاهی از این مولفه ها میتوانند متناسب با آنها، منافع و اهداف کشور مداخله شونده و کشور مداخلهگر را تدوین نمایند.
خلاصه ماشینی:
که این عوامل در چهار بخش به صورت زیر آورده شده است : عوامل جغرافیایی: تسلط بر فضاها و مکانهای جغرافیایی؛ شکل کشور؛ تنگه ها و جزایر راهبردی؛ طول سواحل ؛ توسعه اراضی؛ وسعت کشور؛ موقعیت جغرافیایی؛ موقعیت استراتژیک ؛ موقعیت بری (خشـکی)؛ موقعیت بحری؛ موقعیت هوایی؛ عوامل اقتصادی: جایگاه کشور در انتقال انرژی؛ جایگاه ترانزیتی و بازرگانی؛ تولیدکنندگان اصلی منابع ؛ وجود منابع انرژی ونزدیکی به آن (نفت وگاز)؛ منابع (غیر از نفت و گاز)؛ تبادل انرژی و منـابع ؛ کمـک بـه عوامل امداد بشردوستانه و حقوق بشر؛ بازسازی اقتصادی- اجتماعی؛ عوامل سیاسی: منافع ملی؛ سطح روابط و رقابت کشورها با هم ؛ داشتن همسـایگان قدرتمنـد و مهـم ؛ متحدان استراتژیک ؛ تضمین امنیت امدادگران ؛ سطح قـدرت کشـور مداخلـه گـر؛ تـدوین برنامـه ای بـرای انتخابات آزاد و عادلانه ؛ استقرار دموکراسی؛ توافقنامه ای بـرای تضـمین رسـیدن آزاد و بـی قیـد و شـرط کمک های بشردوستانه به کلیه سرزمین های تحت کنترل طرفین ؛ نظارت بـر آتـش بـس ؛ ادغـام مجـدد و بازگرداندن کلیه طرف های مسلح ؛ تأمین امنیت زیرساخت های حیاتی و تاسیسات اصلی دولتی ؛ قـدرت و دیپلماسی؛ آشتی سیاسی؛ کمک به خلع سلاح ؛ مبارزه با تروریسم ؛ نقض و وخیم شدن وضـع حقوق بشـر دوستانه ؛ عوامل جمعیتی: کمیت جمعیت ؛ کیفیت جمعیت ؛ ساختار جمعیت ؛ ترکیب قومی؛ ویژگی هـای ملـت ومردم (مذهب ، آداب و رسوم و...