خلاصه ماشینی:
"دشمن به غلط گفت که من فلسفی‌ام ایزد داند که آن‌چه او گفت نی‌ام لیکن چو در این غم‌آشیان آمده‌ام آخر کم از آن‌که من بدانم که کی‌ام رویای اتحاد انسانی و زندگی دم غنیمتی رباعیات استادانه‌ی خیام سبب شد تا علی‌رغم مخالفت‌های شدیدی که با نگرش فلسفی او وجود داشت، همچنان به عنوان شاعری توانا و ارزشمند در میان پارسی زبانان مورد تقدیر و ارادت قرار گیرد اما از آن‌جایی که فلسفه‌ی او نمی‌توانست از شعرش جدا باشد بنابراین از نظر خیام شاعر نیز (مانند خیام فیلسوف) پافشاری بر آیین‌های مذهبی و دینی که تفرقه‌ی میان هفتاد و دو ملت را سبب می‌شد، همچنان مورد تردید و حتی مردود بود.
علت آن‌که خیام شاعر بیش از خیام‌های دیگر در طول قرن‌ها شناخته و دوست داشته شده است، همین فریاد اعتراضی است که برای توده‌ی مردم، ملموس و زبان آن برای‌شان قابل درک بوده است اما به نظر می‌رسد برای دریافتن آن‌چه که فلسفه یا حکمت خیام نام گرفته همچنان راه درازی در پیش است و تعداد اندک آثار فلسفی و حتی رباعیات او در کنار زبان رمزگونه‌ای که گاه به علت خفقان حاکم بر آن عصر و گاه به دلیل استفاده از ظرایف شاعرانه صورت پذیرفته، این راه را همچنان طولانی‌تر می‌کند."
(
, 
, 
)
