چکیده:
در این جستار به بررسیِ پیوند میانِ سنّتِ حماسیِ کهنِ ایرانی و کتابِ غولانِ مانی پرداخته ام: روایتِ حماسی اسطورهای و داستانهایِ پُرآوازۀ گذشته دربارۀ سرچشمۀ جهان و انسان، تا اندازهای در اسطورۀ مانی و مبلّغانِ مانوی گنجانده شده و با سنّتهایِ اسطورهای و در پیوند با کتابِ مقدّس دربارۀ غولان و طوفان برآمیخته است. مانیْ اسطوره هایِ ایرانی را دگرگون کرده است تا با روایتِ خویش از پیدایشِ گیتی همآهنگی یابد. همۀ قطعه هایِ ادبیِ بازمانده از مانی که دربردارندۀ اشاره هایی به سنّتِ حماسیِ ایران است، برایِ آسانیِ کار در اینجا گرد آمده است.
This research deals with the study of the relationship between the ancient Persian epic tradition and Mani’s Book of Giants. The epic mythological narrative and the well known stories of the past regarding the origin of the world and man’s origin to a certain extent is incorporated in Mani’s myth and those myths propagated by Manichean missionaries were also intertwined with mythological traditions in connection with biblical accounts regarding Giants and flood. Mani had transformed Iranian mythologies in such a way to create harmony between the old mythological traditions and his own narrative version of origin of the world. All literary pieces come down to us from Mani encompass references to Persian epic tradition and for easy access they are presented in this paper.
خلاصه ماشینی:
بنابراین به طور طبیعی، روایت ها دگرگون میشود و هر گونه کوششی برای جداسازی و مرتب کردن لایه های قدیمی، کاری است دشوار؛ اگرچه میان این دو جریان در سنت های ایرانی، دو منشأ مستقل وجود دارد: یکی گزارش هایی که نویسندگان باستانی از باورهای ایرانی نگاشته اند، از هخامنشیان تا دوران ساسانی (بنگرید: Skjærvø, Irano-ManichaicaIV)؛ دیگر نوشته های مانویان [١] است که کهن ترین آن ها به نیمۀ دوم قرن سوم پس از میلاد بازمیگردد (Skjærvø, Irano-ManichaicaII).
موضوع کتاب غولان از گزارش آفرینش روایت های انجیلیتوراتی (٤ ,٢-١ :٦) گرفته شده است و دربارۀ غولان و دختران انسان ها است (در نسخۀ شاه جیمز): «هنگامی که انسان ها بر روی زمین آغاز به تولید مثل کردند و از آن ها دخترانی زاده شد، پسران خداوند دختران آدمیان را دیدند که چقدر خوب روی هستند و از میان همه ، آنان را بـه همسری برگزیدند...
افزون بر آن ، غولان برادر، احیا و احیا، پسران شهمیزاد [١٩]، در فارسی میانه سام و ساهم و نریمان [٢٠] نامیده شده اند، اما در متنی سغدی، در فصلی کـه بـه نام «پدیداری دویست دیو» δywty ʼysʼm ʼntʼkw ١٠٠ aδ عنوان یـافته است ، سـاهم و پـات سـاهم [٢١] (٧ Enoch ١ ;٨١ :١٩٩٢ ,Reeves ;٧٠-٦٩ :١٩٤٣ ,Henning) نام گرفته اند: …rty ʼwnʼkw ʼyδcw cwZYšn ʼprw smʼnyth ZKwy βγyšty myδʼny wyty wmʼt, rty ms tym ʼwnʼkw cwZYšn xypδ ʼpzʼtʼykw nʼβʼy tmyʼwytʼkw wmʼt, rtyšnms ʼwnʼkw cwZY prw ʼβcʼnpδ wyty wmʼt wβyw šyrw wβyw γntʼkw rty ʼʼγʼzʼnt sʼt ZKn mrtxmy ywγty ZY ʼβsʼγt.