چکیده:
ادبیات فارسی آیینه تمام نمای اندیشه های بلند و مضامین و معانی ظریف و لطیف شاعران و نویسندگان پارسیگوست . سوگ یکی از این مضامین ظریف وبسیار مهم در شعر فارسیست که از دیرباز مورد توجه گویندگان بوده . سوگواری وعزاداری در شعر شاعران زبان فارسی قابل بررسیست . در این مقاله سعی کرده ایم که ابتدا ببررسی پیشینه سوگ در ایران و سپس به انواع سوگ و مصادیق آن در شعر شاعران فارسی زبان تا قرن ششم بپردازیم . بعبارت دیگر میخواهیم پاسخگوی این سوال باشیم که آیا شاعران دوره مذکور در شعر خود بموضوع سوگ توجه داشته اند یا نه ؟ اگر داشته اند کدام نوع بیشتر مورد توجه بوده ؟
برای بررسی موضوع مورد نظر از منابعی که به این موضوع اشاراتی داشته اند و همچنین از اشعار رودکی،کسائی،فرخی،عنصری،منوچهری،ناصرخسرو،انوری،نظامی وخاقانی استفاده شده است .
خلاصه ماشینی:
( شـــعر بیدروغ ، شـــعر بینقاب ، زرینکوب : صـــص ١٥٧-١٥٥ ) در دانشـنامۀ ادب فارسـی سـوگنامه به سـه نوع تقسـیم شده است : ١- رسمی ٢- شخصی ٣- مذهبی ( دانشنامه ادب فارسی ، انوشه ، ذیل مرثیه ) افسری کرمانی برای سوگنامه ( رثا ) چهار گونه قائل شـده است : ١- در سوگعزیزان ٢- در مرگ مشاهیر ٣- مذهبی ٤- وطنی ( نگرش بمرثیه ســرایی در ایران ، افســری کرمانی : ص ١٦ ) در کتاب « مرثیه ســرایی در ادبیات فارسـی » اثر نصـراله امامی سـوگنامه ( رثا ) به اقسـام زیر تقسـیم شـده اسـت : ١- درباری ٢- شـخصـی ٣- مذهبی ٤- فلسفی ٥- اجتماعی ٦- داستانی .
در این سوگنامه بیشتر به هنر نوازندگی او اشاره شده است مطلع آن چنینست : هـرگـز گـمــان مبر کــه کمــال الزمــان بمرد کـو روح مـحـض بـود نــه جســـم فـنــاپــذیر ( دیوان انوری ، ص ٦٥٥ ) ٥- شاعر سوگنامه ای با مطلع زیر دارد که مخاطب آن مشخص نیست ، و شاعر در آن متوفا را با عناوینی چون « رئیس دولت و دین » ، « پروریدة کابوک آســمان » و « ماهی فلک » وصـف کرده و نسـبت به او ارادت خاصــی نشـان داده اسـت و از مرگ او هزاران شــخص را سوگوار میداند : رئیس دولـت و دین ای اســـیر دســـت اجـل شـــدی و رفتی بهین حاصـــل جهان از دســـت ( دیوان انوری ، ص ٥٢٤ ) ٦- مخاطب این سـوگنامه نیز مشـخص نیست ، ولی استنباط میشود که شخص متوفا بسیار بخشـنده بوده و شاعر را مورد عنایت ونوازش قرار داده است .