چکیده:
رهبران انقلاب اسلامی بارها تأکید کردهاند که تغییراتی که انقلاب اسلامی به دنبال آن است بر مبنای قرآن در جامعه و بالاخص در سطح فرهنگی به وجود میآید. اما مسئلهاین است که بدون داشتن الگویی برای تغییرات فرهنگیِ مدنظر «بر اساس قرآن کریم» بهروشنی نمیتوان دریافت که این تغییرات چگونه میخواهند در جامعه پیاده شوند؟ بر همین اساس در این پژوهش به دنبال فهم نقش فرهنگ قرآنی در تغییرات اجتماعی هستیم. آنچه که با بررسی بیانات رهبر انقلاب حضرت آیتالله خامنهای دریافتهایم این است که رهبر انقلاب با طرح و بسط ایده فوق، این الگو را که با عنوان «جامعه قرآنی» از آن یادکرده و شرح و تفصیل دادهاند. در این الگو به سه عامل و عنصر؛ حاکم شدن فضا و بستر فرهنگ قرآنی در جامعه، نقش حکومتها و رسالت قراء بهعنوان بازوهای ایجاد تغییر فرهنگی در جهت محور قرار گرفتن قرآن در جامعه اشاره شده است. هدف از این پژوهش ارائه مدل جامع نقش فرهنگ قرآنی در تغییرات فرهنگی است که وجه نوآوری این مقاله محسوب میشود. در این پژوهش ضمن بررسی بیانات معظمله با روش تحلیل مضمون به تبیین الگوی فوق با استفاده از آیات و روایات پرداخته شده و در پایان ضمن ارائه مدل جامعی از این الگو، دستهبندی مضامین مستخرج و همچنین نتایج تحقیق شرح داده شده است. با مطالعه دقیق بیانات حضرت آیتالله خامنهای به نتیجه خواهیم رسید که گسترش فرهنگ قرآنخوانی که مقدمه تدبر و عمل به قرآن است در سایه حمایت حاکمیتها و همچنین ایفای نقش جدی قرَاء منجر به ایجاد جامعهای قرآنی و همچنین مقدمه حاکمیت فرهنگی قرآن در فضای کشور خواهد شد.
The leaders of the Islamic Revolution have repeatedly emphasized that the changes that the Islamic Revolution seeks to bring about on the basis of the Qur'an in society, and especially at the cultural level. But the problem is that without a pattern of cultural change "based on the Holy Qur'an," one cannot clearly see how these changes are going to emerge in society. Accordingly, this study seeks to understand the role of the Quranic culture in social change. What we have heard from the statements of the leader of the revolution, Ayatollah Khamenei, is that the leader of the revolution, by designing this idea, and has described this model, which is mentioned as "the Qur'anic community". In this model, the three factors and elements of governing the Quranic culture and space in society, the role of governments and the mission of Quran as the arms of creating cultural change in the direction of the Quran's inclusion in the community is mentioned. In this research, while reviewing the great statements of the Holy word by the method of the analysis of the subject, the explanation of the above pattern is carried out using verses and narrations, and finally, the categorization of the themes to be discussed has been described. By carefully studying the statements of Ayatollah Khamenei, we will conclude that the expansion of the culture of the Qur'an, which is the introduction to the Qur'an, is due to the support of the sovereigns, as well as the serious role played by the Qur'an, which led to the establishment of a Qur'anic society as well as the introduction of the Quran's cultural rule. The space of the country will be.
خلاصه ماشینی:
اما مسئلهاین است که بدون داشتن الگویی برای تغییرات فرهنگی مدنظر «بر اساس قرآن کریم» بهروشنی نمیتوان دریافت که این تغییرات چگونه میخواهند در جامعه پیاده شوند؟ بر همین اساس در این پژوهش به دنبال فهم نقش فرهنگ قرآنی در تغییرات اجتماعی هستیم.
در این الگو به سه عامل و عنصر؛ حاکم شدن فضا و بستر فرهنگ قرآنی در جامعه، نقش حکومتها و رسالت قراء بهعنوان بازوهای ایجاد تغییر فرهنگی در جهت محور قرار گرفتن قرآن در جامعه اشاره شده است.
با مطالعه دقیق بیانات حضرت آیتالله خامنهای به نتیجه خواهیم رسید که گسترش فرهنگ قرآنخوانی که مقدمه تدبر و عمل به قرآن است در سایه حمایت حاکمیتها و همچنین ایفای نقش جدی قراء منجر به ایجاد جامعهای قرآنی و همچنین مقدمه حاکمیت فرهنگی قرآن در فضای کشور خواهد شد.
از آنجایی که باید الگوی مدنظر را از اندیشه رهبران انقلاب اسلامی استخراج کرد و همچنین با توجه به آنکه این الگو در اندیشه حضرت آیتالله خامنهای با توجه به تصریح ایشان به این مسئله و نام بردن از مفهوم جامعه قرآنی در بیانات ایشان وجود دارد، لذا در این پژوهش ضمن بررسی بیانات ایشان به تبیین الگوی تغییرات فرهنگی ایشان -که از آن به «جامعه قرآنی» یاد شده است- پرداخته خواهد شد.
علاوه بر این، با توجه به آنکه مطلوب در این مسئله تحقیق، استخراج مدل مفهومی جامعه قرآنی در اندیشه آیتالله خامنهای میباشد، لذا روش تحلیل مضمون مطلوبترین روش برای استخراج پاسخهای مسئله تحقیق ما میباشد؛ زیرا از طرفی به دنبال رسیدن به اشباع نظری جهت دستیابی به نظریهای خاص نیستیم (داده بنیاد) و از طرفی دیگر به دنبال آن نیستیم که با استفاده از زبان و تحلیل انواع دادهها به فهم ساختارهای اجتماعی برسیم (تحلیل گفتمان) بلکه به دنبال فهم شبکهای دادهای خاص جهت تبیین مفهومی خاص میباشیم (Braun & Clarke, 2006, p.