چکیده:
در دوران خلافت امویان قیامهای اعتراض آمیز متعددی با ماهیتهای گوناگون، اما اکثرا با یک هدف و آن هم سرنگونی خلافت رخ داد. قیام عبداله بن معاوبه به عنوان آخرین رشته از قیامهای هاشمی در سال (127ق) و در زمان خلافت مروان بن محمد، آخرین خلیفه ی اموی روی داد. بحران مشروعیت سیاسی- مذهبی خلافت، اوضاع آشفته ی عراق، درگیری های درونی خاندان اموی و حب مقام، عبداله بن معاویه را بر آن داشت تا قیام خود را با یک پشتوانه ی شیعی از شهر کوفه آغاز نماید. در ابتدای امر، کوفیان با او بیعت نموده اما در لحظه ی نبرد با عبداله بن عمر حاکم کوفه، او را تنها گذاشته که این امر منجر به شکست او گردید و رهسپار ایران شد و به مدت دو سال از اصفهان که آن را به عنوان مرکز حکمرانی خود انتخاب کرده بود بر قسمت های مرکزی ایران فرمان راند و در نهایت با شکست مجدد از سپاهیان اموی در زندان ابومسلم خراسانی در شهر هرات به قتل رسید. تسهیل قیام عباسیان، گسترش تشیع در ایران و به وجود آمدن فرقه های غالی بعد از مرگ او از مهمترین پیامدهای این قیام می باشد.
خلاصه ماشینی:
در ابتدای امر، کوفیان با او بیعت نموده اما در لحظهی نبرد با عبداله بن عمر حاکم کوفه، او را تنها گذاشته که این امر منجر به شکست او گردید و رهسپار ایران شد و به مدت دو سال از اصفهان که آن را به عنوان مرکز حکمرانی خود انتخاب کرده بود بر قسمتهای مرکزی ایران فرمان راند و در نهایت با شکست مجدد از سپاهیان اموی در زندان ابومسلم خراسانی در شهر هرات به قتل رسید.
(مادلونگ:153؛ ابوالفرج اصفهانی،1380: 226)دینوری مینویسد: «بعد از ضربه خوردن امام [علی (ع)] در مسجد کوفه توسط ابن ملجم مرادی، قصاص ابن ملجم به عبداله بن جعفر سپرده شد و او دست و دو پای ابن ملجم را قطع کرد و چشمانش را میل کشید و زبانش را برید»(ابوحنیفه دینوری، 1384 :239)این سخن دینوری با منطق اسلام علوی که قتل عمد را قصاص دانسته نه مثله کردن قاتل منطبق نمیباشد و باید در صحت این روایت تردید روا داشت.
(ابن عنبه،1417 : 56) 3-1)معاویه بن عبداله از این شخص در منابع اطلاعات بسیار اندکی موجود میباشد، در این حد که او مناسباتی با دربار خلافت داشته و حتی دوست یزید بن معاویه بوده و نام یکی از فرزندان خود را نیز یزید گذاشته است.
این اثیر می گوید: «عبداله بن معاویه به همراه برادرانش نزد عبداله بن عمر بن عبدالعزیز والی کوفه آمدند، والی کوفه مقدم آنان را گرامی داشت و روزی سیصد درهم برای آنها مقرری تعیین کرد»(ابن اثیر، المجلدالرابع، بیتا: صص 5-284) طبری هدف ورود عبداله بن معاویه به کوفه را گرفتن صله از والی کوفه میداند ولی معتقد است که عبداله بن معاویه با دیدن اوضاع آشفتهی عراق مردم را به نام خود دعوت کرد.