چکیده:
بوستان سعدی از متون تعلیمی و حکمی است که حکایتهای آن به سبب داشتن مضامین و مولفههای عرفانی، گاه جزو حکایتهای عرفانی محسوب میشود. با وجود اشتراک مضامین در این دو حوزه، دقت در شیوه بهره بردن از آنها میتواند ما را در دستهبندی دقیقتر حکایتهای اخلاقی و عرفانی یاری رساند. هدف مقاله حاضر بررسی و معرفی الگوهای روایی بوستان و تعیین نسبت این الگوها با روایتگری تعلیمی و عرفانی است. به نظر میرسد الگوهای روایی غالب در بوستان، همان الگوهای مرسوم در حکایتهای تعلیمی فارسی یعنی دو الگوی خطا و پاداش است. در این میان حکایتهایی با مضامین و مولفههای عرفانی نیز وجود دارد که گاه از الگویی شبیه به الگوهای تاویلی روایتگری عرفانی پیروی میکند اما نوع تفسیر و خوانش این نمونهها چنان است که غلبه الگوهای تعلیمی بر روایتگری بوستان را نشان میدهد؛ به عبارت دیگر سعدی هنگام تفسیر این نوع حکایات، خطی داستانی را بر میگزیند که منطبق با یکی از الگوهای تعلیمی – بهویژه الگوی پاداش- باشد؛ بنابراین این حکایات با وجود داشتن مضامین عرفانی، بر اساس روند تاویلی روایتگری عرفانی درک نمیشود؛ نکتهای که دور شدن بوستان از سبک روایتگری عرفانی را به دنبال دارد.
خلاصه ماشینی:
ساختار روايي بوستان سعدي؛ اخلاقي يا عرفاني؟ دکتر عليرضا محمدي کله سر- اعظم ابدالي چکيده بوستان سعدي از متون تعليمي و حکمي است کـه حکايـت هـاي آن بـه سـبب داشـتن مضامين و مؤلفه هاي عرفاني، گاه جزو حکايت هاي عرفاني محسوب ميشود.
در اين ميان حکايت هايي با مضامين و مؤلفه هاي عرفاني نيز وجود دارد که گاه از الگـويي شبيه به الگوهاي تأويلي روايت گري عرفاني پيروي ميکند اما نوع تفسير و خوانش اين نمونه ها چنان است که غلبه الگوهاي تعليمي بر روايت گري بوستان را نشـان مـيدهـد؛ استاديار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه شهرکرد mohammadi.
abdali٩٨٨تاريخ وصول ٩٤/١٠/٦ تاريخ پذيرش ٩٥/١/٣٠ به عبارت ديگر سعدي هنگام تفسير اين نوع حکايات، خطي داستاني را بر ميگزيند که منطبق با يکي از الگوهاي تعليمي –به ويژه الگوي پاداش - باشد؛ بنابراين اين حکايـات با وجود داشتن مضامين عرفاني ، بر اسـاس رونـد تـأويلي روايـت گـري عرفـاني درک نميشود؛ نکته اي که دور شدن بوستان از سبک روايت گري عرفاني را به دنبال دارد.
مقاله حاضر ضمن بررسي ويژگيهاي روايي و سـاختاري بوسـتان، در پـي قضـاوت درباره عرفاني يا اخلاقي بودن حکايت هاي آن است ؛ بنابراين با تحليل سـاختار روايـي بوستان و شيوههاي مرسوم سعدي در خوانش اين حکايت ها، بـه بررسـي تفـاوتهـا و شباهت هاي ساختاري بوستان با الگوهاي مرسوم در متون تعليمي و عرفاني مـيپـردازد.
در مقاله سـبک شناسـي روايت : الگوي تأويلي خطا- مجازات در حکايت هاي عرفاني، نيز تلاش شده اسـت در نگاهي کلي و بدون تأکيد بر بوستان، تفاوتهاي ساختاري و روايي ميان حکايـت هـاي تعليمي و عرفاني به بحث گذاشته شود (محمدي، ١٣٩٤ ب).