چکیده:
تغییر و تحولات متعدد در ساختار خاورمیانه از آغاز شکلگیری تاکنون باعث شده که برخی این منطقه را اساسا «منطقهای ناتمام» تلقی کنند. وقوع خیزشهای عربی از سال 2011 گرچه در بطن روندها و جریانهای تاریخی پیشین ریشه دارد؛ اما دامنه و گستره آن به حدی بوده است که میتوان از آن بهعنوان شروع یک «فرایند تاریخی» جدید، مشابه آنچه پس از جنگجهانیاول رخ داد، یاد کرد. اثرات ناشی از این خیزشها، در مسائل بسیار مهم و جدی همچون خشونت و افراط، بهکارگیری تروریسم برای اهداف سیاسی، جنگهای نیابتی منطقهای، رقابتهای کلاسیک و نوین قدرتهای بینالمللی و تلاش برای شکلدادن به شرایط جدید سیاسی و استراتژیک توسط کشورهای مهم منطقه، قابل مشاهده است. از میان بحرانهای متعددی که از آغاز تحولات عربی در این منطقه شکل گرفته، بحران سوریه بهعنوان هسته مرکزی و اهرم تعادلی مابین صفبندیهای قدیم و جدید منطقه، مطمح نظر است. اهمیت حیاتی سوریه به عنوان متحد استراتژیک جمهوری اسلامی ایران سبب شده که آینده این کشور در راس موضوعات حائز اهمیت برای ایران قرار گیرد. از اینرو هدف این مقاله درنظرگرفتن آیندههای احتمالی بحران سوریه در قالب سناریوهای محتمل و ممکن و تبعات آن بر امنیت جمهوریاسلامیایران است. لذا با بهکارگیری مفاهیم رویکرد رئالیستی که به زعم نگارنده بهتر میتواند وضعیت خاورمیانه را به تصویر بکشد و با بهرهگیری از روش سناریونویسی به دنبال تبیین مسئله پژوهش میباشد.
خلاصه ماشینی:
صرف نظر از علل بروز بحران در سوریه ، آنچه اهمیت اساسی دارد؛ عواملی است که به ادامه دار شـدن جنگ داخلی این کشور منجر شده و مانع رسیدن به یک اجماع در رابطه با آینده سـوریه شـده اسـت .
عربستان سعودی نیز با برپایی جنگ علیه کشور همسـایه یمـن ، آمـادگی خـود را بـرای مداخلـۀ نظـامی در منطقه نشان داده است (٢٠١٦/٤/١٣ :Press Tv) همچنین حمله جنگنده های نیروی هوایی اسرائیل ، به منطقه «القلمون » در مرز سوریه و لبنان از این قبیل اقـدامات اسـت ( ٢٠١٥٤٢٦:Iranian Diplomacy).
سناریوی دوم به دلیل پراکندگی و عدم انسجام نیروهای معارض ، تسلط نیروهای موافق دولت بر نقـاط حساس و کلیدی در سـطح داخلـی، پشـتیبانی گسـترده ایـران و روسـیه در سـطح منطقـه ای و فرامنطقـه ای ، شکست داعش و محروم شدن این گروه از داشـتن «موجودیـت نقشـه ای و قلمرویـی» از خاورمیانـه و جنبـۀ حیاتی سوریه برای طرف های موافق حداقل در کوتاه مدت ، دور از ذهن به نظر می رسد.
(Arman News: 2017/12/2) نوعی ارتباط و به هم پیوستگی در سه سطح داخلی منطقه ای و بین المللی در رابطه با این بحران وجـود دارد، به نظر نمی رسد که روس ها بدون درنظرگرفتن همکاری و نقـش ایـران سـعی کننـد بـا آمریکـا وارد مذاکره برای حل بحران سوریه شوند.
بـرای مثـال بـا وجـود اینکـه روسـیه از طریـق وتوی قعطنامه های شورای امنیت علیه سوریه و حمایت در صحنه بین المللـی نقـش مهمـی دارد ولـی ایـران بازیگری کلیدی است ؛ چون دارای تجربه و شناخت نیروهای منطقه اسـت کـه روسـیه مـیتوانـد از آن در جهت مدیریت بحران بهره بگیرد.