چکیده:
پژوهش حاضر با استفاده از دو روش تحلیل مفهومی و استنتاجی به دنبال ارائه تبیینی نو از مؤلفه‌های برنامه درسی پنهان با تأکید بر پدیدارشناسی ون منن است تا بتواند سهمی در افزایش دانش در حوزة معرفتی مذکور داشته باشد. نتایج نشان می‌دهد؛ برنامه درسی پنهان شامل یادگیری‌های غیر ملموس، غیررسمی و ضمنی ارزش‌ها، هنجارها و نگرش‌ها است که به واسطه معلمان، کارکنان، فرایندهای غیر رسمی آموزش، تعاملات معلم و شاگرد و تفاسیر دانش‌آموز از رویدادها و محیط سازمانی ایجاد و انتقال می‌یابد. پدیدارشناسی ون منن با کمک به حصول تجارب و شناخت فردی حائز آن است که فراگیران را در یادگیری عمیق و بنیادی یاری نماید، بنابراین روش متناسبی در بازشناسی حوزه عمیق و کمتر شناخته شده برنامه درسی پنهان است. پدیدارشناسی ون منن در مؤلفه‌های برنامه درسی پنهان واجد تجارب زیسته خاصی چون؛ دانش‌آموز (مسئله محوری، خودراهبری، خود اکتشافی، انعطاف‌پذیری و ...)، معلم (کارگزار، زمینه‌ساز در تکوین نگرش و انگیزة دانش‌آموز و مدیر چالش‌های کلاسی حاوی تجارب زیسته خاص برای دانش‌آموز)، محتوای درسی (زمینه‌ساز کسب تجارب درونی دانش‌آموز متناسب با نیازهای خاص وی)، تدریس (فعالیتی شهودی و خلاق به همراه نتایج پیش‌بینی‌نشده در دانش‌آموزان) و ارزشیابی (زمینه‌ای برای درک برخی تجارب زیسته دیگر در راستای ماهیت واقعی کلاس، درس، یادگیری و نیز سنجش دانش‌آموز توسط نظام آموزشی) است.
خلاصه ماشینی:
ون منن (Van Manen, 1982) در جایی دیگر چنین می‌نویسد که پدیدارشناسی زندگی را تعلیم و تربیت فرض می‌کند و این حقیقتی است که در تجربه زیسته موقعیت‌ها، یعنی جایی که برنامه‌های درسی در زندگی دانش‌آموزان حاضر هستند، حاصل می‌شود.
نگارندگان هم در توافق با ون منن و همچنین در نظر گرفتن نتایج پژوهش‌هایی چون ماهروزاده و جلیلی‌نیا (Mahrouzadeh, Jalilinia, 2017)، فتحی واجارگاه و همکاران (Fathi Vajargah et al, 2009)، کشتی آرای و همکاران (Keshtiaray et al, 2009)، برقی (Barghi, 2010)، ماگرینی (Magrini, 2012) و کوپمن (Koopman, 2015) معتقدند که به تجربه زیسته دانش‌آموزان به‌عنوان کانون دریافت برنامه درسی توجه لازم نمی‌شود و همین امر مسبب شکافی بین متغیرهای موجود در عرصه برنامه‌ریزی درسی شده است؛ این شکاف سبب شده تا فعالیت‌های مطالعاتی و اجرایی به اقداماتی تصنعی، ساختگی و ظاهرفریب مبدل شود، لذا برآنند تا در پژوهش حاضر ضمن تشریح پدیدارشناسی ون منن به تبیینی نوین و عمیق از مؤلفه‌های برنامه درسی پنهان بپردازند.
جایگاه پدیدارشناسی ون منن در برنامه درسی بسیار ظریف و پیچیده است که می‌تواند با استفاده از ظرفیت‌های کیفی و پژوهشی، این امکان را برای متولیان تعلیم و تربیت ایجاد کند تا فهمی عینی و درست از زندگی دانش‌آموزان و معلمان در موقعیت‌های منحصربه‌فرد آنها داشته باشد و در برنامه درسی مبتنی بر مدلول‌های پدیدارشناختی ون منن، می‌توان زمینه‌ای را فراهم کرد تا بخشی از یادگیری‌های هر حوزه درسی شکلی تجویزی نداشته باشد و در سایه علائق و تمایلات دانش‌آموزان در آن بخش تعیین شود (Van Manen,1989).
(
, 
, 
)
