چکیده:
این پژوهش به دنبال بررسی جامعه‌پذیری در کتاب‌های درسی علوم اجتماعی دورة متوسطه بر اساس آرای شهید مطهری بوده است. کتب شهید مطهری و چهار کتاب علوم اجتماعی دورة متوسطه به‌عنوان جامعة آماری و به شیوة تمام‌شماری مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفتند و واحد تحلیل پاراگراف بوده است. بر اساس یک روش ترکیبی، از روش تحلیل محتوای کیفی برای بررسی آرای شهید مطهری استفاده شد. به‌منظور تأمین روایی چک‌لیست از نظر متخصصان و ممیزی بیرونی و برای پایایی ابزار از سنجش همبستگی درونی یافته‌ها در کتاب‌های مختلف استفاده شد. چهار بعد اصلی احساس تعلق اجتماعی، پذیرش نقش و مسئولیت‌پذیری، گفتگو و ارتباطات اجتماعی و سنجشگرانه اندیشی و سیزده مقوله زیرین استخراج گردید. سپس، بر اساس چارچوب کدگذاری بر مبنای مؤلفه‌ها و مقولات مستخرج از تحلیل کیفی، به بررسی میزان استفاده از این مؤلفه‌ها با قابلیت‌های روش تحلیل عاملی اکتشافی و با نرم‌افزار PASW<sub>20</sub> در کتب درسی علوم اجتماعی پرداخته شد. نتایج حاصل نشان می‌دهد در بسیاری از دروس این کتب، مؤلفه‌های مذکور مورد توجه قرار نگرفته است. بخشی از این نتایج به ماهیت دروس جامعه‌شناسی که در مورد آشنایی با این رشته است مربوط است، ولی بخشی نیز حاکی از کم‌توجهی به این آموزه‌ها در تدوین کتب درسی مرتبط است.
خلاصه ماشینی:
واژه‌های کلیدی: آموزش متوسطه، تحلیل محتوا، جامعه‌پذیری، شهید مطهری، کتب درسی علوم اجتماعی Analyzing the socialization position in the high school social sciences textbooks based on the educational ideas of Motahari Seyyed Mohammad Ali Mirjalili, Ahmad Ali Foroughi Abari, Azar Gholizadeh, M.
همچنان که (Rasouli & Amir Ashtiani, 2011) معتقدند تحلیل محتوای کتب درسی نشان‌دهندة فرهنگ و نگرشی است که در دانش‌آموزان تقویت می‌شود؛ بنابراین این پژوهش در تلاش است تا اصول فرهنگی مد نظر شهید مطهری را با رویکرد کیفی واکاوی نماید و بر اساس مباحث نظری مستخرج از کتب شهید مطهری و با توجه به تعریف (Yarmohammadian, 1998) در مورد تحلیل محتوا با رویکرد کتب درسی، در این پژوهش، به شناسایی ابعاد جامعه‌پذیری در کتاب‌های علوم اجتماعی دوره متوسطه پرداخته شده است.
در بخش اول، مفاهیم مرتبط با جامعه‌پذیری در آرای مطهری به روش کیفی و استقرایی در چهار تم اصلی و سیزده مقوله استخراج گردیدند و سپس بر اساس چارچوب نظری مستخرج، بسامد این مقولات در کتب درسی علوم اجتماعی مورد کاوش قرار گرفت که در بخش یافته‌ها به آن اشاره می‌شود.
در این بخش مؤلفه‌ها و ابعادی از جامعه‌پذیری که از متن سخنرانی‌ها و کتاب‌های شهید مطهری به روش تحلیل محتوای کیفی استخراج شده‌اند، ملاک ارزیابی با استفاده از روش تحلیل محتوای کمی بوده است و به بررسی این سؤال پرداخته شده است که مؤلفه‌های مد نظر شهید مطهری در کتب علوم اجتماعی دوره متوسطه تا چه اندازه مورد توجه بوده است.
Contently analyzing the social science textbooks: regarding the human rights concepts, Journal of Research in Curriculum Planning , Vol 12 (No 18) :42-53 [Persian]
(
, 
, 
)
