چکیده:
«مم و زین» و «شم و ولی دیوانه» در ادبیات کردی از مشهورترین داستان های عاشقانه است که عشقی عفیف و سرشار از اندوه و ناکامی را به تصویر می کشند. این دو داستان در بسیاری از وجوه دارای اشتراک و مشابهت بوده و تاکنون، پژوهش مستقلّی در خصوص بررسی تطبیقی این دو اثر صورت نپذیرفته است؛ لذا نگارندگان در جستار حاضر بر آنند که با رویکردی توصیفی _ تحلیلی به بررسی این دو داستان بپردازند. سرآغاز عشق در داستان «شم و ولی دیوانه» از دوران کودکی و مکتب درس بوده و در داستان «مم و زین»، دلدادگی از دوران نوجوانی شروع شده است و با ریشه دار شدن عشق، عاشقان شیفته سعی در وصال به محبوب داشته و در این راه از یاران و نزدیکان مساعدت می جویند، لکن وجود موانع و عوامل بازدارنده سبب ناکامی دو عاشق در وصال گشته و شیدایی و سرسپردگی همیشگی را به دنبال داشته و این امر، تصویری از یاس و ناامیدی را بر فضای دو داستان حاکم ساخته است. تمسک به عفت و پاکدامنی و وفاداری به محبوب تا هنگامه مرگ و امید به وصال در سرای دیگر، از ویژگی های بارز عشق عذری است که در هر دو داستان تجلی می یابد.
خلاصه ماشینی:
سرآغاز عشق در داستان «شم و ولي ديوانه » از دوران کـودکي و مکتـب درس بوده و در داستان «مم و زين »، دلدادگي از دوران نوجواني شروع شده است و با ريـشه دار شـدن عشق ، عاشقان شيفته سعي در وصال به محبـوب داشـته و در ايـن راه از يـاران و نزديکـان مـساعدت مي جويند، لکن وجود موانع و عوامل بازدارنده سبب ناکامي دو عاشـق در وصـال گـشته و شـيدايي و سرسپردگي هميشگي را به دنبال داشته و اين امر، تصويري از يأس و نااميدي را بر فـضاي دو داسـتان حاکم ساخته است .
نه زمان و نه سـه ر نـه خـواردن و خـه و لايان وهکوو يـه ک بـوو رؤژ لـه گـه ل شـه و (شرفکندي ، ١٩٦٠، ٢٩) سرآغاز عشق «ولي ديوانه و شم » نيز بدين گونه بوده است که پدران «وليد» و «شم »، فرزندان خود را براي کسب علم و دانـش دينـي بـه مکتـب نـزد «ملـا يوسـف » فرسـتادند و در اثنـاي رفت وآمد به مکتب و ديدار پيوسته ، ميان آن دو رابطة عشق و دلـدادگي ريـشه دار شـد (رازي ، ١٣٨٣، ١٠) شاعر دربارة سرآغاز عشق و دلدادگي خود به محبوب و اسير شـدن در بنـد عـشق او، آنگاه که در اولين ديدار با مشاهدة سـيماي «شـم » بـه سـوداي عـشق وي گرفتـار شـده و همچون «شيخ صنعان » در پي عشق و زيبايي محبوب، ايمان از کف داده است ، چنين مي گويـد (هوراماني ، ١٩٧٩، ٥٢): ٤.