چکیده:
از میان مباحث متنوع در ساحت عرفان، «غیرت» نیز توجه عرفا و متصوّفه را به خود جلب نموده است. این مفهوم از اصطلاحات والا و زیربنای اندیشه‌های عارفان و صوفیان است. درآموزه‌ها و اصول اندیشة عارفان، غیرت به عنوان یک باور اعتقادی و اخلاقی، بروز و ظهور داشته و اهتمام ویژه‌ای بدان معطوف شده است. بر اساس همین غیرت است که خداوند، گناهان پنهان و آشکار را بر بندة خود ناروا داشته است. در متون شریعت، سیرة اولیا، سخنان مشایخ و صوفیه و آثار شاعران، بحث غیرت مغفول واقع نشده بلکه مورد توجه جدی قرار گرفته است. عارفان و اهل کشف و ذوق با تأثیرپذیری از آموزه‌های قرآن و احادیث قدسی و نبوی، بحث غیرت را بنا بر مذاق و مشرب عرفانی خود مورد تفسیر و تحلیل قرار داده‌اند. به این معنا که هر کدام از عرفا و متصوفه، غیرت را از منظر نحلة عرفانی خود تفسیر و تأویل نموده‌اند. در این مقاله، چیستی غیرت، تعریف لغوی و اصطلاحی آن، غیرت به عنوان یک پدیدة اجتماعی، غیرت الهی و اقسام آن و نیز تلقی و برداشت سلسلة عرفا از آن مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته است.
Among various subjects regarding theosophy, jealousy attracted the Sufis and theosophists attention. This is fundamental concept for the Sufis’ thoughts. In gnostic thoughts jealousy has appeared as an ethical belief and could draw a great deal of attention. And God based on this jealousy, has called all the visible and invisible sins inadmissible. In religious law texts, saints lifestyles, shiilks words, Sufis and poets’ works, jealousy was not only neglected, but was seriously taken into consideration. Theosophists and spiritual contemplators impressed by Qudsi and prophetic Hadiths based on their own mystical tact or taste, interpreted and paraphrased the jealousy. That is to say: each Sufis and theosophist interpreted jealousy from their own point of view. In this article, “What jealousy is”, it’s literal and terminological definition, jealousy as a social phenomenon, Divine jealousy and its different types and the theosophists’ impression of it have been dealt with.
خلاصه ماشینی:
به نظر می رسـد بـا توجـه بـه اینکه صفات برجستۀ استغنا، جمال ، ناز و دیگر اوصـاف ، در وجـود محبـوب ، ظهـور و جلـو ة بیشتری دارد، از همین روی، تعلق خاطر، احساس نیـاز ، سرسـپاری و عشـق ورزی در وجـود محب نسبت به محبوب بیشتر بوده و به همین دلیل او هرگز نمی خواهد که بیگانه ای در حـریم محبوبش خودنمایی کند، در غیر این صورت با تیـغ حمیـت و غیـرت محـب مواجـه خواهـد گردید.
» (نراقی، ٢٢٠:١٣٨٤) چیستی غیرت غیرت ، همان رشک مردان بر زنان و زنان بر مردان است به این معنا کـه محبـوب ، دوسـت ندارد محب خود با بیگانه ای ارتباط داشته باشد و عاشق نیز نمی خواهد که کسی به محبـ وبش نظری بیفکند.
(ابن منظور، ١٤٠٨هـ: ١٥٥) حافظ شیرازی نیز در این معنا می گوید: غیرتم کشت که محبوب جهـانی لـیکن روزوشب عربده با خلق خدا نتوان کرد (برزگر خالقی، ٣٥٠:١٣٨٩) می خواست گل که دم زند از رنگ وبوی دوست از غیــرت صــبا نفســش در دهــان گرفــت (همان : ٢٣٥) ساقی به جـام عـدل بـده بـاده تـا گـدا غیرت نیـاورد کـه جهـان پـر بـلا کنـد (همان : ٤٦٣) من رمیـده ، زغیـرت فتـادم از پـا دوش نگار خویش چو دیدم به دست بیگانـه (همان : ٩٥٦) هزار جان مقدس بسوخت زین غیـرت که هر صبا و مسا شمع مجلس دیگـری (همان : ١٠٠٢) سرکش مشو که چون شمع از غیرتت بسـوزد دلبر که در کف او موم است سـنگ خـار ا (همان : ١٣) حسن انوری نیز دربارة غیرت می نویسد: «حالت عاطفی ای که هنگام درک لزوم پاسداری و دفاع از ناموس ، حیثیت و آبروی خود یا دفاع از کس یا چیـزی کـه موجـب دلبسـتگی اسـت ، برانگیخته می شود.
(
, 
, 
)
