چکیده:
آراء آیت الله شاه آبادی(رة) در زمینههای گوناگون با نگاهی عرفانی بیان شده است. از منظر ایشان انسان از دو بعد ظاهری و باطنی تشکیل شده است؛ جنبة باطنی انسان مراتب هفتگانه دارد که در طول هماند و در فطرت انسان باالقوهاند. همة معارف الهی در آن سرشته است که معصوم و فراگیر است؛ اما با حجابهایی پوشیده میشوند و با التزام به شریعت و خردورزی میتوان به آن فطرت اولیه بازگشت. عرفان نیز سیر در این موانع به همین فطرت و حقیقت وجود انسان و تحقق آنهاست که انسان را آیینة تمام عوالم هستی و به تعبیر دقیقتر آیینة تمامنمای خدا میکند.
شاهآبادی با اعتقاد خود در مورد فطرت اولیه انسان به بیان عرفان برای همة گرایش داشت، تا هر کس به اندازة خود از آن استفاده کند. راه رسیدن به همة مراتب عرفانی تهذیب نفس با شریعت است. از مباحث این پژوهش این نتیجه حاصل میشود که دین ابعاد گوناگونی دارد که در بطن هم هستند و حقیقت آنها عرفان است. ضرورت معرفی جنبة باطنی دین از اینجاست که تشنگی معرفت و حق امری حقیقی و درونی انسان است و این امر موجب رجوع تشنگان به آن و پویایی و زنده بودن نیز میشود.
Ayatollah Shahabadi’s views in terms of various issues are expressed through mystical perspectives. In his views, mankind is made up of two dimensions: internal and external. The internal aspect is of seven layers, all parallel together and potential in human instincts. The overall divine recognition is intertwined in it which is impeccable and inclusive. However, they are veiled by covers but through Shariah and wisdom one can return to the primary instinct. Mysticism is also just travelling through the obstacles out of the human’s instinct and reality and their realization that makes human being the mirror to the whole universe and in an accurate interpretation he is the all-around mirror of God himself.
Believing in the primary instinct of human being, Shahabadi was prone to explaining mysticism to everyone so that anyone could make the best out of it to whatever extent. The path toward every stage of mysticism is soul refinement through Shariah. It can be concluded out of the study that religion is multifaceted present internally and their truth is mysticism. The necessity of introducing the internal aspect of religion is out of the fact that recognition thirst of the truth is something real and internal to human being so that it causes the return of thirsty persons to that as well as the dynamism and livelihood.
خلاصه ماشینی:
ایشان به تأسـی از مکتـب ملاصـدرا تن را مقدم بر روح می داند و می گوید «نفس جسمانیه الحدوث » است ١٢ و با کمال بـدن مـادی ، روح انسانی به وجود می آید (ثم انشاه ، خلقا آخر) او روح را نخسـت بخـاری مـی دانـد کـه از حرکت اجزای مادی پدید می آید(شاه آبادی ، محمدعلی ، ١٣٨٦، شذرات المعارف ، صـص ١٩٧ و ١٩٨) بنابراین نفس انسان دو بعد مادی و ملکوتی دارد.
آثار حیات در حرکت ، رشد، احسان و ادراک است و روح همچون بـرق موجب روشنایی لامپ های بدن می شود و از پرتوهای آن حـواس پنجگانـه (بینـایی ، شـنوایی ، لامسه ، چشایی و بویایی ) شکل می گیرد(شاه آبادی ، ١٣٨٦، شذرات المعارف ، ٢٠٠- ٢٠١) ایشان نیز مانند عرفا روح یا همان وجوه باطنی انسان را هفت مرتبه می داند؛ البته عرفا ابعاد وجودی انسان ، را از طبع (جسم ) شروع می کنند، سپس نفس ، قلب ، روح ، سر و خفی و اخفـی را فرض می کنند که هر کدام درون قبلی خود است .
شاه آبادی ، محمدعلی ، ١٣٨٦، شذرات المعارف ، توضیح و تقریر آیت الله نورالله شـاه آبـادی ، تهران ، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی .