چکیده:
«منابع تفسیر» از مباحث پراهمیت در مناهج تفسیری است. این منابع ریشه در وحی و باز تعریف آن یا برگرفته از تلاش عقلانی و تجربه بشر در طول قرون و اعصار دارد. تفاوت مناهج و روش های تفسیری ارتباط با انتخاب مفسر در منابع دارد. مقاله تلاش دارد دیدگاه استاد معرفت را در باره منابع اثری کسب و تمایزهای دیدگاه ایشان را با علامه طباطبایی بررسی کند. این دو مفسر یکی به شدت به منبع قران به قرآن توجه کرد و دیگری بر روایات و اثار تفسیری تمرکز دارد. در مقاله ابتدا دیدگاه تطبیقی استاد و علامه طباطبایی را در باره منابع قرآن، و روایات وحیانی و تاریخی شامل: سنت پیامبر اکرم (ص) سنت اهل بیت (ع)، بررسی کرده است. تلاش شده دلیل حجیت واعتبار هر یک از منابع مذکور و مشترکات و امتیازات نظر دو دیدگاه بررسی شود. محصول بررسی آن که ریشه اختلاف نظراین دو مفسر، به در هم آمیختگی علوم ابزاری و علوم منبعی تفسیر، تفاوت در تعریف تفسیر و تفکیک ناشدگی اصطلاحات تفسیر و تبیین قرآن بر می گردد.
خلاصه ماشینی:
بهمنظور پاسخ به سؤال پژوهش، دیدگاه تطبیقی استاد معرفت و علامه طباطبایی درباره منابع قرآن و روایات وحیانی و تاریخی شامل سنت پیامبر اکرم سنت اهلبیت علیهمالسلام ، بررسی شده است.
علامه طباطبایی بهمناسبت بحث از حجیت منبع قرآن در تفسیر آیات، تصریح میکند که: قرآن مجید از سنخ کلام است و مانند سایر کلامهای معمولی، معنی مراد خود را کشف میکند و هرگز در دلالت خود گنگ نیست و از خارج نیز دلیلی وجود ندارد که مراد تحتاللفظی قرآن، جز آن است که از لفظ عربیاش فهمیده میشود (طباطبایی، 1379ه.
البته فهم تفاصیل کلام الهی، تفصیل داستانهای قرآن و حالات و خصوصیات معاد از اموری است که تنها با بیان رسول اکرم مشخص شده و جز از طریق ایشان راه دیگری برای دستیافتن به آنها وجود ندارد.
علامه در جایی دیگر نیز بر هماهنگی و همسانی تفسیر معصومانعلیهالسلام با روش تفسیر قرآنبهقرآن تصریح کرده و معتقد است که: پیامبر اکرم و اهلبیت علیهمالسلام طبق نصوص قرآن، مبین معارف قرآنی هستند، اما روش ایشان در تبیین معارف قرآنی، روش قرآنبهقرآن بوده است.
استاد معرفت نسبت به کلام علامه طباطبایی مبنی بر اینکه قرآن را فقط از ناحیه قرآن باید فهمید، چنین نقدی داشتهاند که: این انحصار در رابطه با همان مصطلحات قرآنی است و نه در مطلق قرآن؛ زیرا که خود علامه برای فهم لغات قرآن به کتب لغت مراجعه کرده و از کتب تاریخ برای بسیاری از شأن نزولها بهره برده است.
تفاوت دو دیدگاه نقطه افتراق هر دو مفسر، اختلاف در منبعبودن سنت پیامبر اکرم در عرصه تفسیر است، وگرنه علامه طباطبایی همچون دیگران به منبعبودن سنت پیامبرصلیاللهعلیهوآله برای تبیین مجملات قرآن تصریح دارد (طباطبایی، 1390ق، 3، 87).