چکیده:
جایگاه غلتها در نظامهای واجی مشخصهبنیاد چندان روشن نیست. برخی، غلتها را در طبقهی واجی واکهها قرار میدهند؛ برخی نیز معتقدند که غلتها شاخصههای صوتی منحصربهفردی دارند که آنها را از واکهها و همخوانها (اعم از همخوانهای گرفته و رسا) متمایز میکند. پژوهش حاضر به بررسی ویژگی صوتشناختی همخوان غلت سختکامی /j/ در نظام آوایی زبان فارسی میپردازد. برای این منظور، تعدادی کلمه حاوی غلت /j/ را بهعنوان کلمات هدف آزمایش انتخاب کردیم. برای بررسی اثر بافت واکهای و جایگاه نوایی بر ویژگیهای صوتی غلت سختکامی /j/، این همخوان را در سه جایگاه آغازی، میانی و پایانی کلمات در مجاورت تمامی شش واکهی زبان فارسی قرار دادیم. برای تحلیل آوایی دادهها، تعدادی پارامتر صوتی حوزهی فرکانس (F1، F2 و F3 و پهنای نوار این سازهها) و دامنهی انرژی موج صوتی (دامنهی انرژی کل، دامنهی انرژی فرکانسهای 1-0 کیلوهرتز و 5-1 کیلوهرتز) بر روی ناحیهی ایستای غلت سختکامی/j/ و واکههای مجاور اندازهگیری شد. نتایج پژوهش نشان داد آنچه به شکل پایدار و منظم طیف فرکانسی غلت /j/ را از واکهی مجاورش متمایز میکند، تغییر فرکانس سازهها و کاهش دامنهی انرژی فرکانسهای میانی و بالا است. این نتایج همچنین نشان داد که میزان باریکشدگی حفرهی دهان از /i/ به /j/ آنقدر زیاد نیست که بر مقادیر فرکانس، پهنای نوار و شدت انرژی F1 تأثیر بگذارد و فقط در حدی است که باعث میشود الگوی واکسازی حنجره تغییر و دامنهی انرژی فرکانسهای میانی و بالا تضعیف شود.
خلاصه ماشینی:
اين نتايج همچنين نشان داد که ميزان باريک شدگي حفره ي دهان از /i/ به /j/ آنقدر زياد نيست که بر مقادير فرکانس ، پهناي نوار و شدت انرژي F١ تأثير بگذارد و فقط در حدي است که باعث ميشود الگوي واکسازي حنجره تغيير و دامنه ي انرژي فرکانس هاي مياني و بالا تضعيف شود .
فرکانس و پهناي نوار سازه ها شکل ١ نمودار خطي متوسط مقادير فرکانس هاي F١، F٢ وF٣ و پهناي نوار اين سازه ها (B١، B٢ و B٣) در غلت /j/ و واکه هاي افراشته ، نيمه افراشته و افتاده بعد از آن را در جايگاه آغاز کلمه در سطح تمامي کلمات و شرکت کنندگان آزمايش نشان ميدهد.
شدت انرژي شکل ٢ نمودار خطي متوسط مقادير شدت انرژي کل ، شدت انرژي فرکانس هاي ١-٠ و ٥-١ کيلو هرتز را در طيف فرکانسي غلت /j/ و واکه هاي افراشته ، نيمه افراشته و افتاده ي بعد از آن در جايگاه آغاز کلمه در سطح تمامي کلمات و شرکت کنندگان آزمايش نشان ميدهد.
نمودار خطي متوسط مقادير فرکانس هاي F١، F٢ و F٣ و پهناي نوار اين سازه ها (B١، B٢ و B٣) در غلت /j/ و واکه ي افراشت ([high+]) قبل از آن در جايگاه مياني کلمه براي تمامي شرکت کنندگان آزمايش اين شکل همچنين نشان ميدهد که پهناي نوار سازه ها بين غلت /j/ و واکه ي /i/ تفاوت قابل ملاحظه اي با يکديگر ندارند، فقط مقدار پهناي نوار سازه ي دوم B٢ در غلت /j/ نسبت به واکه ي /i/ تا حدي بيشتر است .
Preliminaries to Speech Analysis: The Distinctive Features and their Correlates, Technical Report No. 13, Massachusetts Institute of Technology, Acoustics Laboratory, Cambridge, and Massachusets.