ظرفیت ها و چالش های شبکه های اجتماعی مجازی برای جامعه مدنی ایران مقاله

این مقاله به شناسایی ظرفیت‌ها و چالش‌های شبکه‌های اجتماعی مجازی در توسعه جامعه مدنی ایران و نگرش کنشگران مدنی شهر تهران در مورد آنها پرداخته است. این پژوهش از نوع آمیخته و روش آن مصاحبه عمیق و پیمایش بوده است. جامعه آماری در بخش کیفی صاحب‌نظران دانشگاهی و فعالان مدنی و حزبی که از بین آنها 27 نفر با نمونه‌گیری هدفمند و در بخش کمی کنشگران مدنی شهر تهران که از بین آنها 384 نفر به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. یافته‌ها نشان می‌دهد که صاحب‌نظران 16 ظرفیت و 12 چالش برای شبکه‌های اجتماعی در توسعه یا تضعیف جامعه مدنی مطرح کرده‌اند. کشف همسانی، امکان گفتگو، افشاگری، ایجاد حلقه ارتباطی، کاهش هزینه فعالیت‌های مدنی، گرایش زیاد مردم به شبکه‌ها، دسترسی آسان به شهروندان و دسته‌بندی نظرات آنان، آزادی در تبادل اطلاعات، دفاع از نهاد مدنی، معرفی رفتارهای نابهنجار مدنی، گستره پوشش، ارتباط دوسویه کنشگران، تقویت سرمایه اجتماعی، افزایش قدرت انتخاب از جمله ظرفیت‌ها، اعتیاد مجازی، کلاهبرداری مجازی، غلبه حاشیه بر متن، نافرهیختگی، ضعف استفاده حرفه‌ای، سیاست فیلترینگ، مطالبات مدنی کاذب، وجود روحیه‌ نظاره‌گری کنترل و نظارت دولت، تسری مشکلات فضای مجازی بر جامعه مدنی، غلبه احساسات بر عقلانیت از جمله چالش‌هاست. از بین این موارد، کنشگران مدنی شهر تهران مهمترین ظرفیت شبکه‌ها برای جامعه مدنی را گرایش زیاد مردم به شبکه‌ها، دسترسی آسان به شهروندان و دسته‌بندی نظرات آنان و کاهش هزینه فعالیت-های مدنی و مهمترین چالش را ضعف استفاده حرفه‌ای، سیاست فیلترینگ و انتشار مطالبات مدنی کاذب عنوان کرده‌اند.

در امتداد همين نگاه، مطالعه کيگو و کاوازاکي (٢٠١٢) در ژاپن بيانگر اين است که شبکه هاي اجتماعي توأمان داراي ظرفيت هايي چون ارتباط با مخاطبان گسترده و دسته بندي نظرات آنها، گستره فعاليت مدني و ارتباط تعاملي کاربران و چالش هايي چون ضعف استفاده حرفه اي کنشگران از شبکه ها و ضعف امنيت مجازي و تجاوز به حريم خصوصي کنشگران هستند. درمجموع با توجه به انديشه ها و مطالعات مطرح شده ميتوان بيان داشت که شبکه هاي اجتماعي علاوه بر اينکه داراي ظرفيت هايي براي توسعه جامعه مدني هستند چالش هايي نيز دارند که باعث تضعيف جامعه مدني ميشوند که اين پژوهش درصدد بررسي شناسايي هر دو آنهاست . در اين مقاله با توجه به اهميت دادههاي کيفي در کشف ظرفيت ها و چالش ها و تقدم آن بر روش کمي ، از نوع آميخته اکتشافي (کيفي- کمي ) استفاده شد؛ بر اين اساس، نخست به کمک ابزار مصاحبه به گردآوري داده کيفي در خصوص شناسايي ظرفيت ها و چالش هاي شبکه هاي اجتماعي براي جامعه مدني ايران پرداخته شده است . The Role of Social Network to Strengthening Civil Society, Saudi Journal of Humanities and Social Sciences V4  http://www. Networked: The New Social Operating System, Cambridge, MA: MIT Press. "Networking for Empowering: Social Media and Civil Society Organizations in the Global Arena of Power", Paper presented at the IPSA Conference “Political Science in the Digital Age” Hannover.