چکیده:
برهمخوردن تعادل اکوسیستم رودخانههای شهری نهتنها موجب اختلال در جریان آبی رودخانهها میشود، بلکه آثار نامطلوب زیستمحیطی آن در طولانیمدت در زندگی ساکنان شهر منعکس میشود و تا نسلها ادامه خواهدداشت. ازجمله مخاطرات تاثیرگذار بر اکوسیستم رودخانهها، کمبود آب و خشکسالی است. رودخانه زایندهرود یکی از مهمترین رودخانههای دائمی ایران است که در طی سالهای گذشته دچار کمبود آب و خشکیهای نامنظم فصلی شدهاست. حوزه آبریز زایندهرود در منطقه مرکزی ایران، یکی از حوزههای آبریز تحتتنش است و افزایش در مصرف آب و خشکسالی سبب شده تا این حوزه، تحتتنش آبی مداوم قرار گیرد و در سالهای اخیر خسارات زیستمحیطی زیادی به این منطقه و کشور وارد شود. چنین به نظر میرسد که طراحی پایدار منظر مطابق با ویژگیهای اکولوژیک رودخانه، راهکاری موثر درجهت پاسخگویی به این مساله است و میتواند به حفظ منظر رودخانهها بهعنوان یک اکوسیستم پویا و پایدار کمک کند. دستیابی به مولفههای پایداری در طراحی منظر رودخانه در بستر طراحی اکولوژیک، میتواند علاوهبر تامین نیازهای اکولوژیک نسل امروز، پاسخگوی نیازهای نسل فردا نیز باشد و به بهبود حیات رودخانه کمک کند. تاکید این مقاله بر رودخانه زایندهرود است و در این راستا پژوهش حاضر با روش تحلیلی-توصیفی و با استفاده از مطالعات کتابخانهای و مشاهدات میدانی، به بررسی عوامل و لایههای تاثیرگذار در طراحی اکولوژیک رودخانه پرداختهاست و سپس بهمنظور شناسایی پتانسیلهای مکانی (با استفاده از فرایند "AHP") به ارائه مدلی برای طراحی منظر مناسب در این رودخانه در شرایط خشکی میپردازد. نتایج این مقاله شامل راهکارهایی درجهت طراحی پایدار اکولوژیک منظر رودخانه زایندهرود است که بیانکننده اهمیت فاکتورهای ایمنی و امنیت، نفوذپذیری، زیرساختها، نشانهها و پوشش گیاهی در طراحی است.