چکیده:
شگردهای خنده آفرینی همخوان با هر جامعه ای را باید در ادبیات و نمایش آن جامعه جستجو کرد.
طومارهای نقالی و حمزه نامه به عنوان منابعی غنی از شگردها و ش یوه ها ی طنزپرداز ی در زبان
فارسی در این مقاله مورد توجه بوده است. برای این منظور مولفه های طنز شنیداری در متن نقالی
حمزه نامه برای تولید طنز شنیداری احصاء و با اتکا به این شگردها، نوشته ها یی مناسب جامعه
امروز ایران خلق شده است.
در این مقاله با روش مطالعه اسنادی و کتابخانه ای داده ها استخراج و به صورت کیفی و به شیوه
تحلیل روایت بررسی شده اند. از متن حمزه نامه تصح یح دکتر جعفر شعار ب یش از 02 قطعه
خنده آور، به صورت هدفمند استخراج شده است. نتایج نشان می دهد که شگردهای تحقیر، تشبیه
به غیر انسان، خراب کردن سمبل و نماد، نعل وارونه و پکری، تهکم، نفرین و ناسزا، بدل پوشی،
تحامق و کودن نمایی، قلب اشیا و الفاظ و تکرار یک رویداد از شیوه های عمده ساخت طنز در
حمزه نامه هستند.
خلاصه ماشینی:
عبدالنبي قزويني در کتاب طرازالاخبار، که همچون راهنمايي براي قصه خوانان (نقـالان ) است ، انواع داستان و نقل را به چهار دسته رزم ، بزم ، عاشقي و عياري تقسيم مـيکنـد و در طرز خواندن هر کدام توصيه هايي دارد: «داستان بـزم را شـکفته و آرميـده بخوانـد و عاشقي را از بابت ناز و نياز طالب و مطلوب با سرکشي و افتادگي بازگويد و در عياري ٦٧ بايد که پاره شکر و قند شود و خود را به مردم ، مضحک وانمايـد و تصـرفات مرغـوب بهجت انگيز در گفت و شنيد عمرو و بختک کند».
اگر از ديد آقاي محجـوب «نکته مهم در گفته هاي عبدالنبي تقسـيم روش هـاي قصـه گـويي بـه سـه روش ايرانـي، توراني و هندي است » (محجوب ١٣٨٢: ١٠٩٣)، از ديـد نگارنـده نکتـه مهـم در کتـاب طرازالاخبار بيان ملزومات نقالي در چهار گونۀ رزمي، بزمـي، عاشـقي و عيـاري اسـت ؛ يعني در دوران او نقالان تنها داستان هاي رزمي را نقل نميکرده اند و دست کم نقل هـايي از نوع بزمي و عاشقي و عياري نيز وجود داشته اند.
هر نقالي تکيه کلام ها و چاشنيهاي خاص خود را براي آب و رنگ دادن به داسـتان ، در دسترس دارد و حوادث و سرگذشت ها را همان گونه که از استاد خـود آموختـه اسـت ، شاخ و برگ ميدهد و مينويسد و از اين روي از داستاني واحد تحريرهاي گوناگون به دست آمده است .
(بينا، ١٣٦٢: ٨٧ ـ ٨٨) در قطعه هاي مربوط به تنبيه کـردن ، مسـتي و بـيهوشـي و مواجهـه بـا موجـودات شگفت نيز از اين شگرد براي خنده آفريني استفاده شده است .