چکیده:
امروزه یکی از بارزترین نمودهای رشد سریع شهرنشینی، شکلگیری سکونتگاههای غیررسمی در بسیاری از کشورهای در حال توسعه و از جمله ایران است. در این تحقیق وضعیت کیفیت زندگی در سکونتگاههای غیررسمی شهر ورامین مورد بررسی و تحلیل قرارگرفته است. تحقیق حاضر با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی نگارش شده است. در این راستا کیفیت زندگی این محلات در دو بعد عینی و ذهنی مورد سنجش قرارگرفته است، لذا برای سنجش کیفیت ذهنی ساکنان ابتدا با استفاده از فرمول کوکران، نمونهای با حجم 381 نفر در بین ساکنین محلات اسکان غیررسمی به صورت تصادفی انتخاب شده و سپس ابعاد اقتصادی، اجتماعی و کالبدی محلات مذکور به وسیله پرسشنامه و مشاهدات میدانی مورد سنجش قرارگرفته است. همچنین ارزیابی شاخصهای کیفیت عینی محلات مذکور با استفاده از آمار و اسناد رسمی گردآوری شده به دست آمده است. سپس در جهت ارزیابی و سنجش همبستگی دو شاخص عینی و ذهنی از نرمافزارهای SPSS و GIS استفاده شده است. طبق یافتههای تحقیق، میزان همبستگی دو شاخص عینی با ذهنی 0.9 و بسیار بالا بوده است. به علاوه میزان رضایتمندی ساکنین این محلات از وضعیت کالبدی، اقتصادی، اجتماعی بسیار پایین بوده، به طوری که میانگین رضایت عمومی از وضعیت محلات در طیف لیکرت(5-1) تنها برابر با 2.32 بوده که این موضوع نشاندهنده وضعیت نامساعد محلات میباشد. در مجموع میتوان اینگونه نتیجهگیری کرد که به علت عدم توجه مسئولان شهرداری و مدیریت شهر ورامین به استفاده بهینه از زمینهای بایر موجود و همچنین کمتوجهی و رهاسازی زمینهای بایر باعث رشد سکونتگاههای غیررسمی و افزایش ساختوسازهای غیرمجاز شده و در صورت عدم رسیدگی به موقع، در آینده نیز گسترش خواهد یافت.
One of the clearest indicators of fast growth in cities in developing countries like Iran is informal settlements. In this research, the situation of informal settlements in Varamin has been analyzed. The settlements include five neighborhoods including Lorabad, Amroabad, Gol Tappeh, Sakina Banoo, Deh Shrifa. This is a descriptive-analysis research. In this regard, the qualities of life in these neighborhoods have been examined in both objective and subjective aspects. Therefore, a random sampling was used where 381 people were selected in order to measure the subjective quality of the residents. Then the situation of economic, social, and physical indexes of these neighborhoods were assessed using questionnaire and field observations. The objective quality of these neighborhoods was assessed using statistics and official documents too. The GIS and SPSS software were used to evaluate the correlation between objective and subjective indicators. According to the research findings, the correlation between two objective and subjective indicators was 0. 90 which was very high. However, the residents’ satisfaction level of the physical, economic, and social situations was very low. The average public satisfaction form neighborhood situation based on the Likert scale (1-5) was just 2. 32. This shows unfavorable situation of the neighborhoods as far as municipal services, as well as economic and physical status are considered. In total, we can conclude that due to the lack of attention on the part of Varamin authorities and its municipality to use of existed barren lands efficiently, and the lack of attention to waste lands have all led to the growth of informal settlements and illegal constructions and if we do not focus on these matters on time, they will be expanded and become worse problems in future.
خلاصه ماشینی:
در این راستا کیفیـت زنـدگی ایـن محـلات در دو بعـد عینی و ذهنی مورد سنجش قرارگرفته است ، لذا برای سنجش کیفیت ذهنی ساکنان ابتدا با اسـتفاده از فرمول کوکران، نمونه ای با حجم ٣٨١ نفر در بین ساکنین محـلات اسـکان غیررسـمی بـه صـورت تصادفی انتخاب شده و سپس ابعاد اقتصادی، اجتماعی و کالبدی محلات مذکور به وسیله پرسشـنامه و مشاهدات میدانی مورد سنجش قرارگرفته اسـت .
جدول شماره ٢: میزان رضایتمندی ساکنین محله لرآباد از شاخص های ذهنی کیفیت زندگی (به تصویرصفحه رجوع شود) مأخذ: نگارندگان، ١٣٩٥ بر اساس یافته های پژوهش میزان رضایتمندی سـاکنان محلـه جوادالائمـه از لحـاظ وضعیت کالبدی به طور میانگین ٢,٤٧ از ٥ میباشد که از سطح متوسط نیز تا حدی پایین تـر است که این نشان دهنده وضعیت نابسامان کالبدی در سطح محله مـیباشـد، ایـن موضـوع را می توان با توجه به آمارهای رسمی و عینی پرسشنامه نیز اثبات کرد، به طوری کـه از مجمـوع ٣٦٧ قطعه در محدوده، ٢٥٠ عدد آن زیر ٧٥ مترمربع هستند که شـامل ٦٨/١١ درصـد کـل آن ها است و تنها ٢٠ درصد از قطعات دارای سند منگوله دار هستند١ و همچنین اظهـار تنهـا ٣٥ درصدی پرسش شوندگان مبنی بر سنددار بودن واحد مسـکونی خـود گـواه ایـن موضـوع است .
جدول شماره ٩: شاخص های عینی کیفیت زندگی محلات اسکان غیررسمی در بعد اقتصادی (به تصویرصفحه رجوع شود) مأخذ: مهندسین مشاور شارستان و محاسبات نگارندگان ١٣٩٥ با توجه به جدول فوق میزان بیکاری در تمـامی محـلات مـورد مطالعـه بـه جـز محلـه سکینه بانو میزان بیکاری بیش از ١٠ درصد است و محله عمروآباد بـا بـیش از ١٤ درصـد در وضعیت بدتری قرار دارد و متناسب با بیکاری، وضعیت اشتغال نیز معکوس بوده است .