چکیده:
میراث فرهنگی گذشته نقطۀ عطف بسیاری از داستانهای معاصر عربی به شمار میرود که ادبا تحت تأثیر شرایط حاکم بر جامعه در آثار خویش بهره میگیرند تا از رهگذر آن، ضمن ایجاد ارتباط میان گذشته و حال به بیان غیرمستقیم اوضاع جامعۀ خویش بپردازند. یکی از شیوههای بیان میراث فرهنگی گذشته بهرهگیری از تکنیک اشتراک عینی است. جستار پیش روی با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی رمان أحلام شهرزاد اثر طه حسین و نمایشنامۀ سرّ شهرزاد اثر علی احمد باکثیر براساس مؤلفههای اشتراک عینی میپردازد. یافتههای تحقیق حاکی از آن است که ادیبان مذکور بهمنظور تصویرسازی اجتماعی به این شگرد ادبی تکنیک گرایش پیدا کردند و با کاربست آن در فضای داستانی خویش بهطور غیرمستقیم از آرمانشهر و آزادی اجتماعی در وطن عربی سخن به میان میآورند و با دخالت دادن شخصیت شهرزاد، آن را معادل خویش و طلایهدار نهضت رنسانس فکری در عصر خود معرفی میکنند .
خلاصه ماشینی:
افسانۀ هزارویک شب ، شهرزاد اسطوره ای، رمـان أحـلام شـهرزاد، نمایشنامۀ سر شهرزاد، نظریۀ اشتراک عینی الیوت ١ استادیار زبان و ادبیات عرب دانشگاه کاشان ٢ دانش آموخته زبان و ادبیات عرب دانشگاه کاشان تاریخ وصول :١٣٩٦/١٠/٩ تاریخ پذیرش :١٣٩٨/١/٣١ مقدمه استفاده از میراث فرهنگی گذشته ازجمله توجهاتی است که شاعر و ادیب امـروزی عرب به آن اهمیت میدهد؛ زیرا این امر از سویی ادبیات را پربار و اصیل مـیگردانـد؛ کـه ادیب معاصر به سبب آن میکوشد بین میراث فرهنگی گذشته و شرایط امروزی پیوند ایجاد کند و با استفاده از آن مشکلات و رنج های انسان را در دنیای امروزی بیان نماید و یـا بـه تعبیر بهتر به نو کردن میراث فرهنگی بپردازد و از سویی دیگر پذیرفتنی نیست تجربـه هـای نو با زبان قدیمی و غیرمتناسب بیان گردد؛ زیرا پدید آمدن جنبـه هـای جدیـد و تحـولات سریع در زندگی امروزه نیازمند زبانی جدیـد متناسـب بـا دنیـای نـوین اسـت (نـاروئیپور و رسول نیا،٧:١٣٩٦) یکی از شیوه های بیان میراث فرهنگی گذشته بهره گیری از تکنیک معـادل موضوعی یا اشتراک عینی است .
تا جایی که نگارندگان اطلاع دارند پژوهشـی تطبیقی براساس نظریۀ اشتراک عینی در رمـان أحـلام شـهرزاد و نمایشـنامۀ سـر شـهرزاد صورت نگرفته است و پژوهندگان برآنند تا با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی ایـن آثـار از منظر تکنیک اشتراک عینی الیوت بپردازند تا از این رهگذر با نظام فکری نویسـندگان و اوضاع واحوال جامعۀ آنان آگاهی یابند و به این پرسش ها پاسخ دهند: دلایل گرایش ادیبان مذکور به نظریۀ اشتراک عینی چیست ؟ روش کاربست ایـن نظریـه در آثـار آنـان چگونـه است ؟ شاخص ترین وجوه افتراق و اشتراک این کارکرد در آثار مذکور چیست ؟ ضرورت و اهمیت تحقیق میراث فرهنگی گذشته منبع الهام بسیاری از آثار معاصر عربی به شمار مـیرود کـه ادیب در راستای انگیزه ها و گرایش های ادبی و هنری عصر خـویش و شـرایط حـاکم بـر جامعه ، از آن برای انعکاس واقعیت ها و آرمان های خویش بهره میگیـرد.