متن سخنرانی فریدریش انگلس در مراسم بدرود با کارل مارکس سخنرانی

مارکس ثابت کرد در پرتو این شالوده یا زیربنا است که باید نهادهای دولتی،حقوقی،هنری و دینی را توضیح داد نه برعکس؛ آن گونه که تا پیش از مارکس،نظریه‌پردازی می‌شد. مارکس با کشف قانون«ارزش اضافی»بر این تاریکی پرتوی از نور پاشید. زندگی با هر انسانی که حتا یکی از این دو کشف را به انجام رسانده،بسی پر مهر بوده‌ است. اما مارکس در بسیاری از زمینه‌های علمی به تحقیق و مطالعه پرداخته و مهم آن‌که در هر رشته‌ای که پژوهیده،حتا در ریاضیات،به کشف‌های بزرگی دست‌یافته است. علت این امر را مقدم بر هر چیز باید در این حقیقت یافت که مارکس،بیش‌از پیش و هر چیز دیگر یک انقلابی بود. او هدف واقعیش را در زندگی،محو نظام سرمایه‌داری و نهادهای دولتی برخاسته از این نظام و نیز آگاهی بخشیدن به پرولتاریای انقلابی نسبت‌ (1). مارکس مبارز پی‌گیر و پرشوری بود که کم‌تر برای آن می‌توان مانندی یافت. مارکس انسانی بود که در طول زندگی درخشانش،بیش‌ترین اتهام‌ها و توهین‌ها را تحمل کرد.