کاربرد ادبی و تمثیلی و هنری حرف الف در اشعار دو داستان سرای بزرگ منظومه‌های غنایی؛ نظامی و جامی مقاله

آ، الف، ا، (همزه): نام نخستین حرف الفبا و حرف تهجی است که سرآمد دیگر حروف است. اولین حرف از حروف جمّل و ابجد است و به حساب جمّل نماینده عدد یک است. الف در ادبیات عرفانی و کلامی و فلسفی کنایه از ذات یکتای احدیت، روح اعظم، لطف الله، عالم تجرید و تفرید و... است. حرف الف به واسطه شکل و جایگاه خاص و برخی از ویژگیهای منحصر به فرد، یکی از پرکاربردترین حروف در ساخت مضامین بکر و فضاهای شاعرانه و ترکیبات و تعبیرات نغز و ظریف ادب پارسی بویژه در شعر دو شاعر توانای داستان پرداز غنایی، یعنی نظامی به عنوان آغازگر منظومه‌های غنایی و جامی به عنوان خاتم الشعرای این عرصه است. در اکثر اشعار این شاعران، الف؛ سابق، پیشرو، سپهدار، پیشوا، صدرنشین، نامور، معروف و دارای تمثیلی است از کمال، نماد قد و قامت موزون، استوار، کشیده، مستقیم و رعنا است. الف، مظهر سرافرازی، سربلندی، لاغری، ضعف، قیام، ایستادگی، استواری، استقامت، سر پایی، عمودی، ثابت قدمی، قائم بودن، وفادار به عهد بودن و برسر ایمان ماندن، نماد نداری، بی چیزی، مفلسی، فقر، گدایی، عدم، نیستی، فنا و ترک اوصاف، عریانی، برهنگی، آشکارایی، خندانی، شادابی، بی سری، میان بستن وآراستگی، مظهر تنهایی، تجرد، تفرد، یکتایی، جدایی، آزادی و یکرویی، راستی، صداقت، درستی، پاکی، خُردی است. الف بی حرکت و ساکن است. آفرینش الف با نقطه آغاز می‌شود. جمله حروف و اعداد بر محور حرف الف می‌گردند. الف اولین حرف آفرینش است. الف یکی از مشبه به های پرکاربرد ادب پارسی است و شعرا در تصاویر و مضامین شعری، خط عذار، خار، هلال ماه، عصا، قلم، انگشت، تیر و سهم، سرو، دار، ماه نو، کمر و میان باریک و... را به الف مانند می‌کنند. در این مقاله سعی شده است به کاربرد ادبی و هنری، تمثیلی و تصویری الف در اشعار دو شاعر نظامی و جامی پرداخته شود.

'A' or 'Alif' the first letter of Persian alphabet, is a prominent vowel in Farsi language. It is the first letter of Abjad numeral system which represents number one in this system. Alif signifies the Taurus astrological sign. In mystical, philosophical, and rhetorical literature, Alif represents unique God, Holy Spirit, God's mercy; Adam's the father, abstract sphere, solitude, and the single mystery and etc. Due to its special form and position and some other unique features, letter Alif is one of the most used letters in order to create the original themes and poetic areas, mot and elegant expressions and compounds in Persian literature, two distinguished story-teller lyrical poets that are Nezami as a pioneer in lyrical verses and Jami as a laureate in this field. Alif is a leading in most of poetry by these poets meanings like consistent and firm colossal stature, handsomeness, oblong, tense and stretched. It also signifies greatness, proud and honor, slimness, uprightness, stability, resistance, persistence, staunchness, loyalty, faithfulness and standing on one's promise. Alif has fallen in love with its stature. Since Alif has accent-like sign overhead, it is rebellious. Despite having tongue, it is dumb and silent. It is regarded as one of the poorest in terms of wealth among letters. It symbolizes poverty, abjection, destitution, vacancy, pauperism, beggary, inexistence, absence, loss, and self-denial. It also suggests nakedness, nudity, embarrassment, self-evidence, preparedness, distress and confusion and adornment. It carries meanings like solitude, individualism, loneliness, uniqueness, detachment, freedom, honesty, frankness, and innocence. Alif is motionless and stagnant. Its creation begins with points and dots. All letters and numbers then are founded upon this letter. Alif is the first letter of creation. It also indicates minuteness, brevity and tininess. Alif is the most common simile in Persian literature and the poetry's and prose's images or contents used in Persian literature are described. It was compared to needles, thorn, moon crescent, sticks, pens and plumes, fingers, arrows, bolts, cedars, gallows and scaffolds, newly grown whiskers or beard, half or full moon, and etc. This article tries to study the literary, artistic and video applications of letter Alif in Nezami and Jami poetry.

حرف الف به واسطه شکل و جايگاه خاص و برخي از ويژگيهاي منحصر به فرد، يکي از پرکاربردترين حروف در ساخت مضامين بکر و فضاهاي شاعرانه و ترکيبات و تعبيرات نغز و ظريف ادب پارسي بويژه در شعر دو شاعر تواناي داستان پرداز غنايي ، يعني نظامي به عنوان آغازگر منظومه هاي غنايي و جامي به عنوان خاتم الشعراي اين عرصه است . هرچند در کنار تحقيقات اصلي ، در حاشيه به صورت پراکنده و موردي و مختصر در خصوص توجه شاعران اين سبک به حرف الف ، به نکات خوب و گرانقدري اشاره شده است ، ولي تحقيق و مقاله اي در اين راستا در پهنه اشعار شاعراني چون جامي و نظامي ، انجام نشده است و مقاله زير در نوع خود مي تواند زمينه اي براي پرداختن به ديگر حروف الفباي فارسي ، در اشعار اين شعرا و حتي در دامنه اي وسيع تر در اشعار ديگر شعرا باشد. - الف ، در شکل نوشتاري ، چون شبيه عدد يک است و ازنظر حساب جمل و حروف ابجد و ترتيب حروف الفبا، در جايگاه و ارزش يک قرار دارد و از طرفي هم بر پايه باور قدما، از به هم پيوستن نقطه هاي متعدد شکل گرفته است و آفرينش آن با نقطه آغاز مي شود، و صفر نيز که شبيه نقطه است و به تنهايي هيچ است و در شمار نمي آيد و تنها زماني که پس از عددي قرار گيرد ارزش و کارايي مي يابد، ترکيبات مربوط به الف و نقطه و صفر و يک ، و ارزش عددي پيدا کردن الف ، و ده و صد و هزار شدن آن به واسطه صفر و نقطه ، از فضاهاي شاعرانه برگرفته از اين تصور و باور است .