چکیده:
پژوهش حاضر ضمن تمرکز بر تدبّر و تحلیل لوازم تحقق آزادی در جامعه از منظر قرآن - بهویژه آزادی سیاسی و حقوقی - این پرسش را مطرح میکند که موانع تحقق آزادی در نگاه قرآن چیست؟ بنابر فرضیهی پژوهش مولفههایی همچون: پیروی از هوای نفس، تقلید بدون تامل و حکومت استبدادی از عمدهترین موانع آزادی محسوب میشوند. این پژوهش با الگوی «تفسیر موضوعی قرآن» انجام شده و نتایج نشان میدهد که علم و آگاهی، عقلگرایی، تفکر، گسترش فرهنگ نقد و انتقاد عالمانهی پویا و گفتوگویی تعاملی، کاربردیترین سازوکارهای پیشنهادی قرآن برای تضمین آزادیهای سیاسی و حقوقی شهروندان میباشند.
The present study, while focusing on the planning and analysis of the means of achieving freedom in society from the perspective of the Quran - especially political and legal freedom - raises the question of what are the obstacles to the realization of freedom in the view of the Quran? According to the research hypothesis, components such as: following the air of the breath, imitation without reflection, Ahbar and Monks (religious agents) and authoritarian rule are among the main obstacles to freedom. This research is based on the "thematic interpretation of the Quran" and the results show that science and awareness, rationalism, thinking, spreading a culture of dynamic criticism and interactive dialogue are the most practical mechanisms proposed by the Quran to guarantee the political and legal freedoms of citizens
خلاصه ماشینی:
مقاله ي حاضر به اين پرسش پاسـخ خواهـد داد کـه "موانع تحقق آزادي در قرآن چيست ؟" در فرضيه ي پژوهش مهم ترين موانع تحقق آزادي در جامعه ، از جمله : پيروي از هوا و هوس ، تقليد بدون تامل ، فقدان آگاهي، انحراف احبار و رهبان و حکومت هاي استبدادي را در آموزه هاي قرآني بررسي کرده ايم .
اگرچه مکاتـب مختلـف فکـري، فلسفي و ديني براساس مباني خود و اهدافي که نسبت به انسان ، جامعه و نظـام سياسـي تعريف کرده اند، معناي خاصي را نسبت به آزادي بخشيده اند؛ اما مناسب ترين تعريفـي کـه براساس آن بتوان موانع تحقق آزادي در جامعه را از ديدگاه قرآن تشريح کـرد، تعريـف و تقسيم بندي "آيزيا بـرلين " از آزادي اسـت .
شهيد مطهري (١٣٨٠) براي غلبه ي فرد به هواهاي نفساني خود و به منظـور توضـيح چگونگي دست يابي انسان به اين نوع از آزادي، از اصطلاح "آزادي معنوي" استفاده کرده است .
اگر مانع هوا و هوس مهار نشود، دست يابي به آزاديهاي سياسي و حقوقي در جامعـه غيرممکن ميشود؛ به همين جهت ، اخلاق يکـي از ارکـان سـه گانـه ي اسـلام اسـت و در آموزه هاي اسلامي به ظرف دين تعبير شده است .
"پيروي از خواسته هاي نفساني" از موانع دروني تحقق آزادي در منطـق قرآن بود؛ براي مهار آن در ميراث اسلامي از اصطلاح "آزادي معنوي" استفاده شده است .
در قرآن پادشاهي طالوت ، داود، سليمان و وزارت حضرت يوسف مورد تمجيد قرار گرفته و بـه عنـوان نظـام سياسـي مطلوب معرفي شده است ؛ زيرا در اين حکومت ها براساس مقتضيات آن زمان ، آزادي هاي سياسي مردم به رسميت شناخته ميشد.