چکیده:
یکی از پیامبران برجسته الهی که در قرآن، نام ایشان در چند نوبت و چند سوره یاد شده، ایوب(ع) است. درباره این پیامبر الهی، چندین موضوع چالشانگیز در تفاسیر فریقین انعکاس یافته است، از جمله آنها، مباحثی است که در آیه 44 سوره «ص» مطرح میباشد و برخی آرای تفسیری ارائه شده از این آیه در معرض نقد جدی هستند، از این روی پژوهش حاضر با روش توصیفی و تحلیلی در صدد پاسخ به این سؤال است که نقد و بررسی آرای تفسیری فریقین در تفسیر آیه 44 سوره «ص» چگونه است؟ یافتههای تحقیق حکایت از آن داشت که در این آیه، دو مسأله مهم میان عالمان و مفسران فریقین مطرح بوده است: 1- علت سوگند و فرد مضروب، 2- امکان استفاده فقهی از آیه. درباره مسأله نخست، اجمالا سیاق آیه به سوگند ایوب(ع) بر زدن همسرش و حکم تخفیف الهی اشاره دارد و براى رعایت ادب و حفظ احترام، دقیقاً سبب سوگند آن حضرت و خطای همسرش ذکر نشده است. در خصوص امکان استفاده فقهی از آیه، فقها و مفسران، چهار برداشت فقهی ارائه کردهاند: الف) جاری کردن حد بر زناکار بیمار، ب) سوگند مولا بر تنبیه عبد، ج) ضرب همسر در غیر نشوز، د) جواز حیله شرعی. به همه این برداشتها اشکالات متعددی وارد است، اما اشکال تقریبا مشترک همه آنها این است که آنچه در آیه مطرح گردیده است از احکام اختصاصی ایوب(ع) است و دلیلی بر الغای خصوصیت از ایشان و تعمیم به دیگر شرایع و بلکه اشخاص وجود ندارد.
One of the eminent prophets whose name is mentioned in several Qur’an verses is
Prophet Job (PBUH). Some controversial issues related to this holy prophet have been
raised in Sunni and Shi’ite exegeses; for instance, the interpretations regarding the 44th
verse of Surah “Sad”. By using the descriptive and analytical method, the present study
aims to critically review the Sunni and Shi’ite exegetical views on the interpretation of
the 44th verse of Surah “Sad”. The results of the study indicate that 2 important
arguments about this Qur’anic verse are under discussion between Sunni and Shi’ite
scholars and commentators: first, the reason of swear and the person who is hit; second,
the jurisprudential usage of the verse. As for the first argument, the interpretation of the
verse points to the swear of Prophet Job (PBUH) to hit his wife and the punishment
mitigation ordered by God but the purpose of swear by the Prophet and his wife’s fault
are not explicitly mentioned for the sake of respect and decency. As for the potential of
jurisprudential usage of the verse, the Islamic jurists and commentators have proposed 4
jurisprudential perceptions including “the punishment of a sick adulteress”, “the swear of
a master to punish his servant”, “hitting a wife who is not obstinately disobedient”, and
“the permission of religious deceit”. There are various fallacies against all the above
interpretations indicating that the circumstances in this verse relate to a particular
condition specially for the case of Prophet Job (PBUH) so it does not involve other
religions or persons.
خلاصه ماشینی:
دربارۀ این پیامبر الهی، چندین موضوع چالشبرانگیز در تفاسیر فریقین انعکاس یافته که از جملۀ آنها، مباحثی است که در آیه 44 سورۀ «ص» مطرح میباشند و برخی آراء تفسیری ارائه شده ذیل این آیه در معرض نقد جدی هستند، ازاینروی پژوهش حاضر با روش توصیفی و تحلیلی در صدد پاسخ به این سؤال است که نقد و بررسی آرای تفسیری فریقین در تفسیر آیه 44 سوره «ص» چگونه است؟ یافتههای تحقیق حکایت از آن دارند که در این آیه، دو مسئلۀ مهم میان عالمان و مفسران فریقین مطرح بوده است؛ نخست، علت سوگند و فرد مضروب؛ و دوم، امکان استفادۀ فقهی از آیه.
اما یکی از مسائل چالشبرانگیز ماجرای ایوب(ع) در آثار و تفاسیر فریقین مفاد و دلالت آیه 44 سوره «ص» است که میفرماید: «وَ خُذْ بِيَدِكَ ضِغْثًا فَاضْرِبْ بِهِ وَ لَا تَحْنَثْ» که به برخی برداشتها از این آیه نقدهای جدی وارد است؛ ازاینروی پژوهش حاضر با روش توصیفی و تحلیلی در صدد پاسخ به این سؤال است که نقد و بررسی آرای تفسیری فریقین در تفسیر آیه 44 سوره «ص» چگونه است؟ البته باید گفت دربارۀ ایوب(ع) پژوهشهایی چند سامان داده شده که از جملۀ آنها میتوان به این موارد اشاره کرد: الف- «نقد و بررسی آرای مفسران در تفسیر آیه 44 سورۀ «ص» و تازیانه زدن ایوب به همسرش»؛ این پژوهش -که نزدیکترین اثر به تحقیق حاضر است- بر نقد روایات و آرایی تمرکز دارد که آیه را بر کتک زدن همسر ایوب(ع) حمل کردهاند.
Researched by Ali Abdolbari Atiah, Beirut: Dar al-Kotob al-Elmiah.