چکیده:
امروزه مفهوم حسمکان به عنوان ابزاری برای سنجش و تبیین کیفیت فضا به کار میرود؛ با این حال این ابزار در فضاهایی با زمینۀ حافظۀ جمعی، نمیتواند معتبر باشد. لذا تدوین چارچوبی که به ابعاد معنوی فضا توجه کند، ضروری است و توجه به تدوین راهبرد سنجش حس معنوی مکان ضروری به نظر میرسد. هدف از این تحقیق بیان مولفه هایی است که بتواند نواقص نظری حسمکان در فضاهای مذهبی آرامگاهی را برطرف کند. مهمترین فضای معنوی ایران، بارگاه ملکوتی امام رضا(ع) است؛ لذا این مجموعه به عنوان نمونه موردی برای سنجش و تدوین حس معنوی مکان، انتخاب شده است. روش انجام پژوهش به صورت ترکیبی شامل روش های پیمایشی و همبستگی با رویه توصیفی تحلیلی و مطالعات پایه برمبنای روش های میدانی و استفاده از روش دلفی سامان یافته است. پس از اجماع نخبگان در سه مرحله، پرسشنامه شامل 62 سوال بین زائران حرم به صورت تصادفی، توزیع شد. از میان62 مولفه بررسی شده، علاوه بر مولفه های کالبدی، ادراکی و کارکردی، مولفه هایی مانند اثر مناسک زیارت، ویژگی های جمعی هنگام زیارت و زمینۀ معنوی فردی مولفه های اثرگذار بر افزایش حس معنوی است.
Nowadays, the concept of sense of place is used as a tool to measure and explain the quality of space; however, this tool cannot be valid in spaces with regard to the collective memory. Therefore, it is necessary to formulate a framework that pays attention to the spiritual dimensions of the space, and it seems necessary to pay attention to the development of a strategy for measuring the spiritual sense of place. The purpose of this study is to express the components that can eliminate the theoretical shortcomings of the sense of place in the religious spaces of the tomb. The most important spiritual building in Iran is the sacred shrine of Imam Rida (as); therefore, this the sacred shrine has been selected as a case study to measure and compile the spiritual sense of place. The research method is a combination of survey methods and correlation with descriptive-analytical method and basic studies based on field methods and Delphi method. After the consensus of the elites in three stages, a questionnaire consisting of 62 questions was randomly distributed among the pilgrims of the sacred shrine. In addition to the physical, perceptual and functional components, the components among the 62 components studied, which affect the increase of spiritual sense are the components such as the effect of pilgrimage rituals, collective features during pilgrimage, and the individual spiritual context.
خلاصه ماشینی:
, & Low :2012 :112( ادراکي توجه به جنبه هاي زيبايي شناختي مکان (لنگ ،۱۳۸۱)تصوير ذهني مناسب (نوربرگ شولتز،۱۳۹٥ و لنارد، ۱۳۷۷) مقياس انساني فرانسيس تيبالدز(۱۳۹٦(- لو و آلتمن ، ايجاد وضوح فرانسيس تيبالدز(۱۳۹٦( نفوذپذيري بنتلي (۱۳۹٥(- جيکوبز ۱۹۸۷- گوناگوني بنتلي (۱۳۹٥( عامل دروني خوانايي بنتلي (۱۳۹٥) کسب اطلاعات از محيط و شناخت مکان اپليارد- توجه به محل به جاي مکان گيدنز(۱۳۸۷) هويت مکان گيدنز(۱۳۷۸(- معنا لينچ (۲۰۰۷) پيوستگي لبه ها ترنسيک (۱۳٦٥( قابليت درک پذيري (لو و آلتمن ) تنوع فعاليت ، سرزندگي لينچ (۲۰۰۷) ممزوج نمودن فضاهاي درون و فعاليتي تنوع -تلفيق بيرون ترنسيک (۱۳٦٥( توجه به عوامل و روابط اجتماعي (لنگ ، ۱۳۸۱ و لوين ۲۰۰٥) -تردد اپليارد -توجه به تعاملات انساني گيدنز(۱۳۸۷)- يادآوري خاطرات لنارد(۱۳۷۷) توجه به سنت ها، زبان ها و مراسم اشپيگل (۱۳٦۳(- اجتماعي رلف (۱۹۷٦) توجه به تاريخ اشپيگل (۱۳٦۳) وابستگي به مکان جامعه شناختي اشپيگل (۱۳٦۳)ادغام کاربري ها تيبالدز(۱۳۹٦)-کنترل و نظارت تيبالدز(۱۳۹٦(- لينچ (۲۰۰۷( قابليت شخصي سازي يان بنتلي (۱۳۹٥) توجه به نيازهاي فيزيولوژيکي فردي فرد جان لنگ (۱۳۸۱( سال هشتم ، شماره ٣٠، تابستان ١٣٩٩فصـلنامه علمي فرهنگ رضـوي پيشينۀ تحقيق ديويانتــي و همــکاران بــا اســتفاده از تقســيم بندي فضاهــا و ســنجش ابعــاد حس مــکان ، بــه ايـن نتيجـه رسـيده اند کـه ابعـاد ايجادحس مـکان منـوط بـه کالبـد، احسـاس و طراحـي داخلـي اسـت کـه مولفه هـاي کالبـدي شـامل (عظيم ، مجلـل و باشـکوه بـودن ، وسـعت فضـا، نمـا و ظاهر بيرونــي مــکان ، تازگــي و خلاقيــت در فضــا و عوامــل زيبايي شناســي )، مولفه هــاي احساســي شامل (احســاس نزديکــي بــه خــدا، هيــچ بــودن در برابــر خداونــد، حــس معنويــت و آمادگــي و حضـور قلـب ) و مولفه هـاي طراحـي داخلـي شـامل (تزيينات سـقف و بدنه هـا، تزيينـات خطـي ، زيـورآلات سـالن ، رنـگ ، الگـوي طراحـي ، چيدمـان داخلـي ، کفپوش هـا مثـل فـرش يـا پارکـت و کيفيـت مصالـح ) اسـت (٢٠١٢,Kusuma &Dewiyanti ).