چکیده:
امروزه دانشمندان علوم طبیعی می کوشند تا چهره پنهان طبیعت و پدیده های طبیعی را در پرتوی مدل ها نظاره کنند. از سوی دیگر، در ادراک مفاهیم، معرفت و باورهای دینی و همچنین در تفسیر داستان ها و شعائر دینی، مدل ها نقش بسیار زیادی ایفا می کنند. یکی از تمثیل های مطرح در کلام اسلامی و به ویژه در فقه و اصول فقه، به عنوان نمود رابطة انسان با خدا و نمود تصور و تصویر خدا و انسان، تمثیل «عبدـ مولا» است. استفاده از این مدل دارای مبانی و لوازم معرفت شناختی خاصی است. از مهمترین مبانی مدل «عبدـ مولا»، تصوّر خدای متشخص انسان وار است. از دیگر لوازم این مدل، تبیین یک امر حقیقی از طریق امری اعتباری است. لازمه دیگر، سلب اختیار انسان است. به علاوه، استفاده از این مدل به عنوان برهان، فراتر رفتن از کاربرد مدل هاست که از حیث معرفت شناسی پذیرفتنی نیست. همچنین لازمه دیگر مدل «عبدـ مولا» برای تبیین امر الهی، تلقی ذکوریت برای خداوند است.حال چگونه می توان در تکمیل رویکرد کامل تر و دقیق تر به تصور خداوند و انسان در این مدل، گام برداشت؟ چگونه می توان از این لوازم معرفتی گذر کرد؟ جستار حاضر در صدد تبیین این لوازم و این ادعاست که با رویکرد حکمت متعالیه، به ویژه اصول تشکیک وجود، حرکت جوهری و ربط علت و معلول، می توان از لوازم دخیل مدل «عبدـ مولا» گذر کرد.
Abstract Nowadays, natural scientists try to look at the hidden faces of nature and natural phenomena in the beam of models. On the other hand, the function of models plays a very important role in understanding concepts, knowledge and religious beliefs, as well as interpreting religious stories and rituals. One of the allegories that has been expressed in Islamic theology and especially in jurisprudence and the principles of jurisprudence, as the manifestation of man's relationship with God, is the allegory of "Moula-Abd" Which can be considered as a model for the image of God and man in this relationship. The use of this model has certain foundations and epistemological outcomes. One of the most important foundations of the Moula-Abd model is the perception of the personal God of mankind. Other outcome of the Moula-Abd model is the explanation of a true fact by a non-real thing. On the other hand, accepting this model involves the negation of human authority. In addition, the outcome of using this model as a proof is to go beyond the application of models that epistemologically are not accepted. Also, the other outcome of model of the "Moula-Abd" is the masculine perception of God. Now, how can we take a step further in completing the more detailed and precise image of God and man in this model? How can we pass from these epistemic outcomes? This research, using a descriptive-analytical method, seeks to explain these outcomes and claims that with the Transcendental Wisdom approach, we can cross the above-mentioned outcomes to use the Moula-Abd model.
خلاصه ماشینی:
ق) که معمولاً در تاریخ فقه و فقها از او بهعنوان اصولی اولیه یاد میشود و از این مدل در اثر اصولی خود التذکرة استفاده نکرده (شیخ مفید، 1414ق، 32-30)، سید مرتضی (436هـ.
راه حل او توسعه حوزه اعتباری شخصیت مولای بشری به خداوند است و نهایتاً معتقد است در استفاده از این مدل باید به جای اصالت دادن به اعتبارات عرفی، بر رعایت حرمت مولا توسط عبد تاکید کرد (ر.
فراتر رفتن از کاربرد «مدل» در تلقی مدل «عبدـ مولا» بهعنوان برهان اگر بیان رابطه عبد ـ مولا در آثار متفکران اسلامی را استعاره از رابطه خداوند و انسان و به عنوان مدلی تلقی کنیم که امروزه مطرح است، نمیتوان آن را به عنوان برهان و استدلال در اثبات امری آورد؛ اما همانطور که اشاره شد بعضی از اصولیها مدل «عبدـ مولا» را به عنوان دلیل و برهان بر وجوب امر و سایر اصول بهکار بردهاند.
اینکه توانایی و توفیق مدل فلسفی حکمت متعالیه در جهت فهم دقیقتر دین اسلام تا چه حد است و تا چه حد در این زمینه موفق بوده است، نیاز به کاوشهای بیشتری دارد که در جای خود باید به عمل آید؛ آنچه در اینجا مورد توجه است، استفاده از این مکتب و اصول و مبانی آن در تکمیل مدل «عبدـ مولا» در جهت رویکرد کاملتر و دقیقتر به تصور خداوند و انسان در رابطه خدا با انسان است.
com Muhammad Ali Raghebi (Corresponding Author) Assistant Professor of the Department of Fiqh and Islamic Law Foundations at Qom University; ma.