چکیده:
تعلیم و تعلم در هر نظام حکومتی نقش تعیین‌کننده‌ای داشته و حکومت موظف به سیاستگذاری در حوزه آموزش است. هدف از پژوهش حاضر، تبیین وظایف حکومت در زمینه آموزش از منظر اسلام به روش اجتهادی و بااستفاده از منابع وحیانی (قرآن و حدیث)بود. علوم از حیث نفع و ضرر به چهار دسته «علوم دینی»، «علوم مفید دنیوی»، «علوم بی‌فایده» و «علوم مضر» تقسیم می‌شوند در این پژوهش ابتدا نقش حکومت دررابطه با علوم مفید دنیوی و علوم بی‌فایده بررسی و حکم فقهی آن ارائه شده و درپایان تعریف و حدود علوم مضر (ضاله) و حکم فقهی نقش حکومت در مورد آن‌ها مورد بررسی قرار گرفته است. براساس یافته های این پژوهش مبتنی بر آموزه‌های دین مبین اسلام، علوم دینی و پس از آن علوم مفید دنیوی بیشترین منفعت را برای انسان‌ها به همراه دارند. به‌همین‌دلیل حکومت اسلامی موظف است زمینه تعلیم و تعلم این نوع از علوم را فراهم آورد. و نیز موظف است از تعلیم و تعلم علوم ضاله جلوگیری به عمل آورد.
Education has a decisive role in any system of government, and the government is obliged to make policy in the field of education. The purpose of the present study was to explain the government's duties in the field of education from the perspective of Islam by ijtihad method and by using revelatory sources (Quran and Hadith). In terms of benefits and harms, sciences are divided into four categories: "religious sciences", "Worldly useful sciences", "useless sciences" and "harmful sciences". In this research, first, the role of government in religious sciences, useful worldly sciences and useless sciences is examined. At the end of the definition and limits of harmful sciences (misguidance) and jurisprudential ruling, the role of government in them has been examined. According to the findings of this study, based on the teachings of Islam, religious sciences and then useful world sciences have the greatest benefit for human beings. For this reason, the Islamic government is obliged to provide the ground for teaching and learning this type of science. It is also obligatory to prevent the teaching and learning of misguided sciences.
خلاصه ماشینی:
در موضوع سیاستگذاری علم، تحقیقات زیادی صورت گرفته که از آن جمله می‌توان به مقالات سیاست‌های علم و فناوری همچون مقاله «شناسایی عوامل مؤثر بر سیاست‌گذاري علم و فناوري» (سلامی، تقوی‌فرد و سلطان‌زاده، 1389)، «رهیافتی به پیامدهای سیاستگذاری علم و فناوری در ایران براساس تحلیل اسناد بالادستی» (مرادی‌پور، حاجیانی و خلیفه سلطانی، ۱۳۹۶)، «آیا شاخص‌های علم، پیشرفت علمی را نشان می‌دهند؟ ارزیابی فلسفی یک اصل در سیاستگذاری علم و فناوری» (ابوتراب و یغمایی، ۱۳۹۵)، «آسیب‌شناسی سیاست‌های علم و فناوری در ایران: تحلیلی بر برنامه‌های پنج ساله توسعه» (گودرزی، علیزاده، غریبی و محسنی، ۱۳۹۳)، «طراحی سیاستگذاری علم و فناوری مبتنی بر رویکرد پیچیدگی اقتصادی» (احمدیان دیوکتی، ۱۳۹۷)، «چالش‌های پیش روی سیاستگذاری علم و فناوری» (سیف‌الدین، سلیمی و سیداصفهانی، ۱۳۸۷)، «ساختار مفهومی سیاستگذاری علم و فناوری در حوزه مهندسی» (یعقوبی و غفاری، ۱۳۸۵) و «مبانی نظري سیاست‌گذاري علم، فناوري و نوآوري از نگاه مکاتب علم اقتصاد» (نریمانی و حسینی، ۱۳۹۸) و همچنین حکمرانی علم مانند «بازطراحی ساختار حکمرانی علم، فناوری و نوآوری براساس مدل دولت تنظیم‌گر» (ناظمی و رفسنجانی‌نژاد، ۱۳۹۶) اشاره کرد.
علوم مختلف در نسبت با اهداف حکومت اسلامی و مبتنی بر مبانی معرفتی دینی از حیث منفعت و ضرری که این علوم می‌تواند برای دانشجویان داشته باشد، به چهار دسته تقسیم می‌شوند: ـ علوم دینی (مفید برای قرب الهی و آبادی آخرت) ـ علوم مفید دنیوی (آبادی دنیا بدون ضرر برای آخرت) ـ علوم بی‌فایده ـ علوم مضر (علوم ضاله) امام صادق (ع) از رسول گرامی اسلام (ص) نقل می‌کنند که یادگیری علم بر هر مسلمانی واجب است و خداوند، جویندگان علم را دوست دارد.
(
, 
, 
)
