چکیده:
مجاز به معنای لفظ منقول از معنای موضوع‌له لغوی به معنای دیگر، از واقعیت‌های زبان عربی است که لغت‌دانان جوانب لغوی آن را مورد بحث قرار داده‌اند. قرآن خود را کتاب نازل شده به زبان عربی مبین معرفی کرده و از سویی مباحث عقیدتی در باب اسماء الله و توقیفی بودن آنها و مسائلی دیگر مطرح است. این عوامل سبب اختلاف علما در بحث وجود مجاز در قرآن شده است. از زوایای مختلف این سوال به پژوهش گذاشته شده و علمای اصول فقه هم به فراخور بحث لغت در علم اصول فقه به این موضوع ورود کرده‌اند. برخی مجاز در قرآن را پذیرفته و برخی منکرند و دیگرانی حکم به تفصیل بین حکم شرعی و غیر شرعی داده‌اند. هر یک ادله‌ای بیان داشته و از زوایای گوناگون بر آن برهان آورده و رأی مخالف را به نقد نهاده و ردّ زده‌اند. ترجیح پژوهش با توجه به قوت ادله موافقان و ضعف ادله مخالفین، پذیرش وقوع مجاز در قرآن به عنوان یک واقعیت زبان عربی است.
metaphor in the sense of the word transferred from the meaning of the lexical subject in another sense, is one of the realities of the Arabic language that lexicographers have discussed its lexical aspects. The Qur'an introduces itself as a book revealed in the fluent Arabic language, and on the other hand, there are ideological issues about the names of God and their confinement, and other issues. These factors have caused differences among scholars in the discussion of the metaphor existence in the Qur'an. This question has been researched from different angles and scholars of the principles of jurisprudence have also entered into this subject in accordance with the word discussion in the science of the principles of jurisprudence. Some have accepted what is metaphor in the Qur'an and some have denied it, and others have given a detailed ruling between religious and non-religious rulings. Each of them has presented arguments and argued them from different angles and criticized and rejected the dissenting opinion. Given the strength of the arguments of the proponents and the weakness of the arguments of the opponents, the preference of the research is to accept the metaphor occurrence in the Qur'an as a fact of the Arabic language.
خلاصه ماشینی:
اين ديدگاه ها به شکل زير قابل ذکر است : ٤-١- اصوليان اماميه چون شيخ مفيد [٦٥، ص٤٣]، شيخ طوسي [٧٢، ج١، ص٢٩]، سيد مرتضي [٥٩، ج١، ص١٠]، محقق حلي [٨٦، ص٥٥] و علامه حلي [٧٥، ص٧٣] و جمهور اصوليان سني چون احمد بن حنبل ، جصاص ، سرخسي ، ابوبکر باقلاني ، عبدالجبار معتزلي، ابو اسحاق شيرازي، امام الحرمين جويني ، غزالي ، قاضي ابويعلي ، ابن قدامه ، فخررازي ، آمدي ، ابن حاجب ، تقيالدين و تاج الدين سبکي قائل به وجود مجاز در قرآن هستند [٤٦، ج١، ص٤٥١؛ ١٧، ج١، ص١٠٣؛ ٢٦ ج٢، ص٦٩٥؛ ٦٦، ص٧؛ ٥٢، ج١، ص٢٦٦؛ ٤، ص١٦٤-١٦٦؛ ٧٣، ج١، ص٥٣٢؛ ٥٠، ج١، ص٢٩٧؛ ٢٤، ص ١٢٨؛ ٤٧، ج١، ص٥٣٩؛ ٨٨، ج٢، ص٤٦٢؛ ٢٠، ج١، ص١٩١؛ ٩٥، ٢ص ٤٨٩-٤٩٦] و حتي سيد مرتضي اظهار داشته که در قرآن موارد بيشماري از مجاز وجود دارد.
[٥٩، ج١، ص٢٣٧] وي در تبيين اين ديدگاه ميفرمايد: جايز نيست که حقيقت و مجاز از همه جهت نزد خداي حکيم يکسان بوده و او چنان که برخي مدعيند، مخير به گزينش هر کدام از آن دو باشد، زيرا خطاب به مجاز، عدول از معناي حقيقي و تعدي به معناي غير حقيقي است و چنين چيزي فقط بخاطر يک غرض اضافي رخ ميدهد، مثلا استفاده از مجاز افصح و ابلغ و أخصر باشد.
٢ [٢٤، ص ٤٣٩؛ ٧٢، ج١، ص٣٠- ٣٦؛ ٥٨، ج٢، ص١٦ و ١٧٢؛ ٨٦، ص٥٥] محقق حلي در تحليلي بر اين آيات ميگويد: اين موارد قطعا در لغت براي آنچه خداي متعال از آنها اراده کرده است ، وضع نشده اند و توسط شارع هم منقول نشده اند، زيرا چون عند الاطلاق مراد از اين آيات به ذهن اهل شرع متبادر نميشود، پس مجاز بودن آنها متعين ميشود.
(
, 
, 
)
