مقایسۀ «حکمت» در کتاب حکمت با «دِه» در دائو‌ده‌جینگ مقاله

یکی از موضوعات محوری در متون مقدس، حکمت است. یکی از کتب قانون ثانی در کتاب‌مقدس، کتاب حکمت (یا حکمت سلیمان) است. توصیف حکمت در این کتاب بسیار شبیه توصیف کتاب دائو‌ده‌جینگ از «دِه» است. هدف این مقاله بررسی حکمت در کتاب حکمت و ده در دائو‌ده‌جینگ و مقایسۀ آن‌ها است. این پژوهش به روش اسنادی و توصیفی-تحلیلی انجام می‌شود. حکمت و ده تجلی خداوند و دائو هستند. هر دو در امر خلقت موجودات و نجات آن‌ها نقش اساسی دارند. انسان موظف به طلب و کسب حکمت و ده است. انسانی که حکمت و ده در او استقرار یابد، انسان کامل و حکیم است. به نظر می‌رسد حکمت و ده در این دو کتاب بر واقعیت مشترکی دلالت دارند. البته تفاوت‌هایی نیز وجود دارد. تفاوت‌ها می‌تواند ناشی از تفاوت دو سنت دینی و تفاوت رویکرد این دو متن مقدس باشد.

بنابراين دو نکته دربارة حکمت قابل توجه اسـت : يکي اين که انسـان بايد آن را کسـب کند، ديگري اين که از چشــمان انســان مخفي اســت . منظور از نور جاوداني ، همان خداوند است که در ديگر کتب کتاب مقدس نيز به آن اشـاره شـده اسـت (سـيار، ١٣٨٠: ٨٩). بنابراين ، به نظر مي رسـد حکمت و روح خداوند دو اصـطلاح براي اشـاره به يک واقعيت ، يعني تجلي خداوند، هسـتند (١٢٥ :١٩٦٩ ,Kim). براي معناي اصــطلاحي دائو در دائوده جينگ معادل هاي مطلق فلســفي ، هستي متعالي ، لوگوس و خدا بيان شده است (نوري و دهقان زاده ، ١٣٩٣: ١٠٤). برخي معتقـدنـد بـه طور کلي در دائوده جينـگ بين اين دو مفهوم چهـار رابطـه يـافـت مي شود: ده شکل و تصوير دائوي بدون شکل است ؛ ده ويژگي هاي فردي موجودات است که از دائو شـکل گرفته اند؛ ده تجلي دائو در جهان مادي اسـت ؛ ده قدرت و فضـيلتي اسـت که پيرو دائو به آن دست مي يابد (٣٥٤ :٢٠٠٨ ,Csikszentmihalyi). البته بنيادي بودن مفهوم نيسـتي ، علاوه بر دائوده جينگ در فلسـفۀ هايدگر نيز مطرح مي شـود و ديدگاه آن ها در اين باره قابل مقايسـه اسـت (مصـلح و گودرزي ، ١٣٩٢: ٢٠٧-٢١٤). در هر دو کتاب براي حکمت و ده صـفات کمالي متعددي بيان مي شـود که با صـفات خداوند و دائو مشــترک اســت . حکمت و ده در اين دو کتاب تجلي خداوند و دائو هسـتند.