چکیده:
خانواده، نهادی است که بر پایه ازدواج مرد و زن، شکل می گیرد و با تولید مثل، توسعه می یابد. اختلاف جنس از شرایط اساسی نکاح است. مرد در ضمن عقد نکاح متعهد می گردد مهریه را به زن تملیک و یا پرداخت آن را به او متعهد گردد. هرچیزی که شایستگی دارد ثمن یا اجرت اجاره قرار گیرد می تواند مهر نیز واقع شود. اگر چه پس از مباشرت، مالکیّت زوجه بر تمام مهر تثبیت می گردد. اما در فرض وقوع طلاق پیش از مواقعه، او تنها مستحقّ نیمی از مهریّه بوده است. همچنین مرد حق قیمومیت و سرپرستی بر زن را دارد، و اداره امور و تدبیر منزل از نظر مادی و معنوی بر عهده مرد است. زن وظیفه دارد که به هیچ وجه نشانه های نشوز را در خود ظاهر ننماید و مرد نیز وظیفه دارد که با حسن معاشرت و تأمین نفقه، آینده زندگی خانوادگی خود را به خطر نیندازد. در این نوشتار از قرآن و متون فقهی به عنوان کتب پایه و مرجع استشهاد و در عین حال به منظور ایجاد امکان مقایسه و تسهیل در بررسی احکام خانواده در مواقع لزوم از قانون مدنی مباحثی ذکر شده است.
Family is formed by man and woman`s marriage and it is expanded by procreation. Gender difference is one of the essential rules of marriage. In marriage contract, the man is obligated to pay Mahr or to promise to pay it to the woman. Every valuable thing can be the object of Mahr. Woman`s ownership is confirmed after supervision. If couple divorce before amphimixis, half of Mahr will be belonged to the woman. The man has the rights of guardianship and supervision; home management and control are also up to man from physical and moral aspects. The woman shouldn`t show disobey signs. The man is responsible to be genial, to pay alimony, and to protect the family from the future risks. The present study aims to compare and facilitate family`s ahkam according to holy Quran and juridical texts as basic books and also law if necessary.
خلاصه ماشینی:
با عنايت به حضور گسترده خانواده ها در عرصه هاي اجتماعي از يک طرف و اهميت قرآن کريم به عنوان قانون اساسي و مهمترين منبع استنباط احکـام فقهـي و حقوقي از طرف ديگر، ضرورت پژوهش و کنکاش در خصوص آيات الاحکام خاص خـانواده در قرآن کريم ، به منظور دستيابي به ديدگاه قرآن کريم در مورد حقوق و تکاليف خانواده ، نمايـان مـي شود که به علت گستردگي آيات الاحکام ويژه خانواده اين پژوهش بـه بررسـي مسـايل فقهـي آن پرداخته است .
(حرعـاملي، ١٣٧٦، ج ١٤، ص ١١٢)رياست خانواده در حقوق ايران و فقه اسلامي مقامي است کـه بـراي تثبيـت و مصـلحت خانواده به مرد داده شده است اين رياست البته يک امتياز و حق فردي براي شوهر محسوب نمـي شود.
(طوسي، ١٤٠١، ج ٢، ص ١٢٤) هرگاه زوجين از انجام تکاليف معاضدت خودداري کننـد طـرف ديگـر مـي توانـد بـه دادگـاه مراجعه کرده و الزام متخلف را به ايفاء وظايف درخواست نمايد، به علاوه اينکه امتناع زن از ياري کردن شوهر از موارد نشوز زوجه است و استحقاق او را در گرفتن نفقه از بين مـي بـرد و تخلـف شوهر از معاضدت همسرش ، نيز به عنوان سـوء معاشـرت و ايجـاد عسـر و حـرج مـي توانـد از مستندات درخواست طلاق از جانب زوجه باشد.
(خمينـي، ج ٢، کتاب نکاح ، م ١٠) مهرالمثل : مقدار مهريه اي است که براي زنان مُشابه و مثل هم معمول است و اين مَهـر زمـاني مطرح مي شود که زن و شوهر در خصوص مَهر توافق نکرده باشند يا توافقشـان بـه دليلـي باطـل باشد٢ (خميني، ج ٢، همان ، م ٢-٣) و بين زن و مرد نزديکي واقع شده باشد؛ چه زوجيت ادامه يابـد چه در اثر طلاق ، فوت يا فسخ ، نکاح منحل گردد.