چکیده:
کشورهای اسلامی زمینه بالقوهای را برای همگرایی در فقه حکومتی دارند؛ با توجه به فقدان حاکمیت الاهی و پذیرش حق انتخاب، تبیین الگوی مشترکی برای انتخاب حاکم یک نیاز ضروری به نظر میرسد. برای تبیین الگوی حکومتی مشترک، ابتدائا الگوهای ارائه شده اهل سنت شامل (تشکیل شوری حل و عقد، استخلاف، تغلیب) که با بیعت مردم اجرایی میشود و از میان سه جریان اندیشه سیاسی معاصر فقه شیعه، دو الگو (نظریه انتخابی ولایت فقیه و نظریه انتصابی ولایت فقیه) را برای انتخاب حاکم بیان نمودیم. شوری به عنوان الگوی مشترک (بدون در نظر گرفتن مبانی تشکیل) مورد تایید مذاهب اسلامی قرار دارد. الگوهای ارائه شده در ترازوی مصلحت جامعه اسلامی، از لحاظ تزاحم و تعارض با مفسده مورد واکاوی قرار گرفت. در میان انواع الگوهای حکومتی دارای مصالح و مقاصدی هست که میتوان از معایب آن چشم پوشی کرد؛ ایجاد شوری برای انتخاب حاکم است. چالشی که الگوی حکومتی مشترک با آن در تعارض آشکار قرار میگیرد؛ پذیرش حکومت "استیلاء" و "استخلاف" درجوامع اسلامی است. در الگوی "استیلاء"، حکومت در اسلام را به صورت هرج و مرج معرفی میکند و در الگوی" استخلاف"، در واقع اراده مردم، برای انتخاب حاکم به بن بست میخورد.
خلاصه ماشینی:
بـرای تبیـین الگـوی حکـومتی مشترک، ابتدائا الگوهای ارائه شده اهل سنت شامل (تشکیل شوری حل و عقد، استخلاف ، تغلیب )که با بیعت مردم اجرایـی می شود و از میان سه جریان اندیشه سیاسی معاصر فقه شیعه ، دو الگو (نظریه انتخابی ولایت فقیه و نظریه انتصابی ولایـت فقیه )را برای انتخاب حاکم بیان نمودیم .
به عبارت دیگر، چه ادّله و ضرورتی برای تبیین الگوی حکومتی مشترک وجود دارد؟ در ادامه باید الگوهای رایج تشکیل حکومت در بین مذاهب اسلامی را بیـان نمـاییم و الگـوی مشترکی را از میان آن ها انتخاب کنیم .
آنچه به عنوان الگوی مشترک در مذاهب اسلامی برای تشکیل حکومت قابل تبیین مـی باشـد، وجود شوری که منتخب مردم می باشند؛ که برای انتخاب حـاکم امـری ضـروری اسـت .
آنچه به عنوان غبطه مسلمین در جامعه اسلامی اهمیت ویژه و غیرقابل انکار دارد؛ منافع اخروی تک تک افراد جامعه در مصلحت جامعه مورد لحاظ واقع شود (صالح ، ١٣٩٦ش :١٢) در مباحث قبلی شیوه های انتخاب حاکم را در اهل سنت و حاکمیت تشیع را بیان کردیم ؛ حال با توجه به مصلحت جامعه اسلامی، از لحاظ تزاحم و تعارض با مفسده الگوهای مـذکور را مـورد بررسی قرار می دهیم .
آنچه تمامی مذاهب اسلامی اعم از فقهای امامیه (در عصر غیبت ) و اهل سنت بر آن به عنوان الگوی مشترک اتفاق دارند؛ تشکیل "شوری برای انتخاب حاکم " (بـدون در نظـر گـرفتن مبانی تشکیل آن ) می باشد.