چکیده:
سنگفرش بیابانی یکی از عوامل محافظتکنندۀ خاک سطحی در مقابل فرسایش بادی در مناطق بیابانی است. درصد تراکم سنگفرش و قطر ذرات، یا بهنوعی دانهبندی ذرات، از مهمترین عوامل تعیینکنندۀ میزان حفاظت خاک توسط این ذرات است. نمونهبرداریهای سنگفرش بیابان، بهطور معمول در عرصه و بهصورت تخمینی یا با استفاده از خطکش و پلات انجام میگیرد؛ ولی در هیچیک از منابع، ابعاد استانداردی برای پلات در نمونهبرداری از سنگفرش بیابان ارائه نشده و حتی روشی نیز برای تعیین آن معرفی نشده است. در این مطالعه با استفاده از یک روش نوآورانه، ابعاد بهینۀ پلات برای نمونهبرداری از سنگفرش بیابان در انواع مختلف دشتسر تعیین شده است. این روش برمبنای افزایش ابعاد پلات و ترسیم منحنیهای دانهبندی متعدد در پلاتهای با ابعاد مختلف و مقایسۀ آنها با یکدیگر استوار است. نتایج این پژوهش نشان میدهد، چنانچه هدف از نمونهبرداری از سنگفرش بیابان در دشت سر لخت باشد، ابعاد 40×40 سانتیمتر، در دشت سر اپانداژ، ابعاد 30×30 سانتیمتر و در دشت سر لخت، ابعاد 20×20سانتیمتر، مناسبترین ابعاد پلات در نمونهبرداری از سنگفرش بیابان در دشت سر پوشیده است. چنانچه نمونهبرداری از سنگفرش بیابان بهصورت کلی مطرح باشد، ابعاد مناسب پلات، 40 ×40 سانتیمتر است.
خلاصه ماشینی:
برداشت سنگ فرش هاي داخل هر پلات يافته هاي پژوهش در هرکدام از انواع دشت سر در مناطق بياباني ، چند نقطه مورد بررسي قرار گرفت و در آن نقاط ، پلات هايي با ابعاد مختلف براي نمونه برداري از سنگ فرش و ترسيم منحني دانه بندي مورد استفاده قرار گرفت .
در اين مطالعه نسبت به مطالعات تعيين ابعاد بهينة پلات براي پوشش گياهي ، درعمل معيارهاي بيشتري دخالت دارند؛ يعني به جـاي آنکـه افـزايش تعـداد گونـه در مقابـل افزايش سطح پلات ترسيم و بررسي شود، در اينجا تغييرات منحني دانه بندي (درصد تجمعي ذرات با قطرهـاي مختلـف ) مورد بررسي قرار گرفته است و سطح پلات هاي مورد نظر، آن قدر افزايش مي يابد تـا منحنـي دانـه بنـدي بـه يـک رونـد يکساني دست پيدا کند.
تعيين حداقل و حداکثر ابعاد پلات هاي مورد استفاده براي انتخاب بهترين ابعاد، بدين ترتيب بوده است که معمولا در فرايند پژوهش مربوط به اندازه گيري سنگ فرش در مطالعات فرسايش بادي ، ابعاد ٢٠×٢٠ سانتي متـر در نظر گرفته مي شود؛ ولي از آنجا که بخشي از منطقة مـورد مطالعـه در ايـن پـژوهش ، در دشـت سـرهـاي لخـت بـا سنگ فرش بسيار درشت واقع شده است ، ابعاد پلات هاي بزرگتري نيز مورد آزمون قرار گرفت .
از جمع بندي نتايج حاصل از منحني هاي دانه بندي در نقاط دشـت سر لخت ، مي توان نتيجه گرفت که ابعاد ٤٠ ×٤٠ سانتي متر براي نمونه برداي از سنگ فرش دشت سر لخت ، اندازة بهينـه است .
در نمودار سوم از دشت سر اپانداژ، کمابيش با افزايش ابعاد پلات ، تغييري در منحني دانه بندي سنگ فرش ايجاد نمي شود، بنـابراين همـان پلات اول با ابعاد ٢٠ ×٢٠ سانتي متر، ابعاد مناسب پلات در اين نقطه است .