چکیده:
خاک یکی از مهمترین عوامل تولید است که در زندگی اقتصادی و اجتماعی انسان تأثیر بسیار دارد. سطح زمین عموماً به وسیله خاک و دیگر نهشتههای سطحی پوشیده شده است. فرسایش خاک یکی از مهمترین مسائل و مشکلاتی است که امروزه با آن مواجه هستیم. بهرهبرداریهای روز افزون و عدم مدیریت صحیح انسان بر محیط طبیعی تأثیر زیادی بر تشدید روند تخریب و فرسایش خاک دارد. در این تحقیق با تحلیل پارامترهای مؤثر، وضعیت فرسایش و تولید رسوب در حوضهی آبخیز گابریک با مساحت 35/4290 کیلومتر مربع واقع در جنوب خاوری استان هرمزگان با استفاده از تکنیکهای سنجش از دور (RS) و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) مورد مطالعه قرار گرفت. در این تحقیق ضمن بررسیهای میدانی، اسناد و مدارک مختلف از جمله نقشههای توپوگرافی، زمینشناسی، پوشش گیاهی، آمارهای مختلف مربوط به ایستگاههای بارانسنجی و همچنین تصاویر ماهوارهای به عنوان ابزار تحقیق مورد استفاده قرار گرفت. برآورد میزان فرسایش در محدوده مطالعاتی از مدل تجدید نظر شدهی جهانی فرسایش خاک (RUSLE) در محیط نرمافزار ESRI®ArcMap™10.0 انجام گردید. با بررسی عوامل مؤثر در این مدل، که شامل فاکتور فرسایندگی باران، فاکتور فرسایشپذیری خاک، فاکتور توپوگرافی و پوشش گیاهی میباشد، میزان فرسایش حوضه برآورد شده است. بر این اساس میزان فرسایش سالیانه خاک در کل محدوده مطالعاتی از 0033/0 تا 32699 تن در هکتار در سال برآورد شده است. نتایج این تحقیق همچنین نشان داد، فاکتور توپوگرافی با بالاترین مقدار ضریب تبیین (87/0) بیشترین تأثیر را در برآورد فرسایش سالانه خاک توسط مدل RUSLE داشته است. این تحقیق، مؤثر بودن فناوریهای نوین سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور را برای تخمین کمی مقادیر فرسایش خاک تأیید میکند.
خلاصه ماشینی:
. راشکي (١٣٨٥: ١١) برآورد توزيعي فرسايش و رسوب سالانه را با مدل هاي RUSLE و SEDD با استفاده از تکنيک هاي زمين آمار و سيستم اطلاعات جغرافيايي در حوضه آبخيز کهنوک خاش انجام داد و به اين نتيجه رسيد که ميزان رسوب برآوردي در مقايسه با مقدار واقعي رسوب هم خواني دارد و مي توان اين مدل ها را براي حوضه هاي مشابه بکار برد.
آرخي و نيازي (١٣٨٩: ١) در حوضه بالادست سد ايلام از تکنيک هاي سنجش از دور و سيستم اطلاعات جغرافيايي و مدل RUSLE براي تخمين فرسايش خاک و بار رسوب استفاده کردند و در نهايت مؤثر بودن RS و GIS را جهت تخمين کمي مقادير فرسايش خاک ، بار رسوب و همچنين مديريت فرسايش اثبات نمودند.
اسدي و همکاران (١٣٨٩: ١) از RS،GIS و مدل RUSLE براي ارزيابي و پهنه بندي خطر فرسايش در حوضه آبخيز ناورود استفاده کردند و نتايج آنها نشان داد که ميزان فرسايش در حوضه از صفر تا ٨٠٠ تن در هکتار در سال متغير است .
با توجه به يافته هاي پيشين هدف از اين تحقيق برآورد فرسايش در حوضه آبخيز گابريک با استفاده از مدل RUSLE و شناسايي مهم ترين عامل اين مدل در هدر رفت خاک منطقه مورد مطالعه مي باشد.
نقشه فاکتور فرسايندگي باران حوضه آبخيز گابريک حاصل از کريجينگ معمولي نتايج حاصل از محاسبه ميزان شاخص فرسايش پذيري خاک با استفاده از رابطه ٤ در جدول ٢ ارائه گرديده است .