چکیده:
امروزه سیل یکی از رایجترین و پرهزینهترین بلایای طبیعی جهان است. برای پیشگیری و کاهش اثرات سیل اجتناب از قرار گرفتن در معرض این مخاطرات و توانایی کنترل و مهار سطح آب و عملیات مربوط به آن از اهمیت زیادی برخوردار میباشند. منطقه موردمطالعه در این پژوهش حوضه آبخیز نمرود به وسعت 7/812 کیلومترمربع میباشد. هدف اصلی این پژوهش تعیین پهنههای سیلخیز و سیلگیر، حوضه رودخانه با استفاده از منطقفازی است. جهت اجرای مدل در منطقه از دادههای مختلفی همچون بارش، کاربریزمین، خصوصیات مورفولوژیک دامنهها مثل تحدب و تعقر(profile curvature) همگرایی و واگرایی دامنهها (plan curvature)، شیب دامنهها، شاخص پوششگیاهی(NDVI)، فاصله از رودخانههای اصلی و تراکم شبکه زهکشی استفادهشدهاست. از بین پارامترها 9 پارامتر در پهنهبندی سیلخیزی و 5 پارامتر در پهنهبندی سیل گیری حوضه بکار رفتهاند. با آمادهسازی لایهها و اجرای توابع عضویت هر یک از آنها، با استفاده از عملگر گاما عمل رویهمگذاری لایهها صورت گرفت و نقشه پهنهبندی پتانسیل سیلخیزی و سیل گیری در 5 کلاس پتانسیل بدستآمد. با توجه به نقشه پهنهبندی سیلخیزی، پهنههای با خطر بسیار زیاد در نیمه شمالی و غربی حوضه واقع گردیدهاند، اغلب این مناطق از لحاظ تراکم پوششگیاهی در سطح پایینی قرار داشته و از لحاظ کاربریزمین از نوع مرتع متوسط و فقیر و نیز زمینهای با کاربری کشاورزی، تراکم شبکه زهکشی بالا بهویژه در بخشهای غربی، دامنههای واگرا با پروفیل محدب و مناطقی با بارش زیاد را تشکیل میدهند. در نقشه پهنهبندی پتانسیل سیل گیری، بیشتر مناطق شرقی و جنوبشرقی حوضه را مناطقی با پتانسیل سیل گیری زیاد و خیلیزیاد در برگرفتهاند که درمجموع 4/24 درصد از حوضه را شامل میشود. بررسی الگوی کلی مناطق سیلگیر نشان میدهد که لایه فاصله از رودخانه و ارتفاع بیشترین تأثیر را برای سیل گیری دارند. این مناطق اغلب نواحی کمشیب، سطوح همگرا با پروفیل مقعر، نواحی پست و حاشیه رودخانهها را تشکیل میدهند.
خلاصه ماشینی:
با توجه به نقشه پهنه بندي سيل خيزي ، پهنه هاي با خطر بسـيار زيـاد در نيمه شمالي و غربي حوضه واقع گرديده اند، اغلب اين مناطق از لحاظ تراکم پوشش گياهي در سطح پاييني قرار داشته و از لحاظ کاربري زمين از نوع مرتع متوسط و فقير و نيز زمـين هـاي بـا کـاربري کشاورزي ، تراکم شبکه زهکشي بالا به ويژه در بخش هاي غربي ، دامنه هاي واگرا با پروفيل محدب و مناطقي با بارش زياد را تشکيل مي دهند.
آقاعلي خاني (١٣٨٨)، با استفاده از مدل منطق فازي پهنه بندي پتانسيل سيل خيزي و سيل گيري را براي حوضه فرحزاد تهران انجام داد و نتيجه گرفت که پهنه هاي با خطر بسيار زياد در بالادست حوضه واقع گرديده انـد، اين سطوح اغلب ستيغ ها و خط الراس ها با دامنه هاي محدب و شيب بـالاي ٤٠ درصـد را تشـکيل مـي دهنـد.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1-Sahu 3-Cook 4-Sinnakaudan 4-Vander Sand 6-Hudson 7-Wolski 7 Martinez - (به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل ١ - موقعيت حوضه موردمطالعه (منبع : نگارنده ) داده ها با توجه به هدف تحقيق و نمونه کارهاي قبلي صورت گرفته از ١٠ پارامتر طبيعي و انساني براي اجراي مدل استفاده شـده است .
Membership Function: Linear Maximum: 35% Minimum: 0 (به تصویر صفحه مراجعه شود) منبع : نگارنده انحنا پروفيل : رابطه انحنا پروفيل با سيل خيزي به صورت معکوس است و از رابطه خطي کاهنده جهـت تعيـين عضـويت اين لايه استفاده شده است (رابطه ٣).