چکیده:
بیان مسئله: امروزه شاهد گسترش مالها و مگامالها و مراکز خرید بزرگی هستیم که علیرغم هزینههای هنگفتی که ساخت این دست فضاها به شهر تحمیل میکند، در بسیاری موارد به دلیل شرایط اجتماعی، فرهنگی و... عملا در جذب مخاطب موفق نبوده و از رونق چندانی برخوردار نیست. این در حالی است که بررسی کیفیت محیطی ناشی از وجود خردهفروشی موقت در فضاهای شهری و بهخصوص فضای پیاده، پدیدهای است که امروزه از منظر اقتصادی و اجتماعی مورد بحث و بررسی زیادی قرار گرفته است. هدف پژوهش: هدف پژوهش حاضر، تحلیل و ارزیابی استقرار خردهفروشیهای موقت از نگاه ذینفعان و ذینفوذان در تغییرات کیفیت محیطی محورهای پیاده شهری است.
روش پژوهش: این پژوهش با رویکردی کیفی و با بهرهگیری از نظریة زمینهای انجام شده است. بر این اساس، با استفاده از تکنیک مشاهدة مستمر و با انجام 47 مصاحبة عمیق و نیمهساختاریافته با کاربران، رهگذران، کسبة دائمی خیابان، شاغلین خردهفروشی موقت، متخصصان و مدیران شهری در یکی از پیادهراههای شهری معروف در شهر تاریخی اصفهان در ایران، مجموعهای از مضامین اولیه طی فرایند کدگذاری، بازگردآوری شده و از بطن آنها مقولاتی استخراج گردید.
نتیجهگیری: یافتههای این مطالعه 33 کد محوری و هفت مقولة هستهای در مطالعة خردهفروشی در قالب الگوی نظری بر مبنای نظریة گراندد تئوری ارائه کرده است. نتایج پژوهش به هفت مقولة هستهای در قالب شبکة مضامین شامل تعاملات اجتماعی، سنخیت فعالیتی، تحرک اقتصادی خردمقیاس، ادراکات چندلایه، ترکیب بصری موزون، تناسب زیستمحیطی و کنترل هدفمند در بررسی نقش خردهفروشی موقت در کیفیت فضاها و پیادهراههای شهری تاکید میکند.
خلاصه ماشینی:
به همین منظور، پژوهش پیش رو به دنبال پاسخی برای پرسشهای ذیل است: - آیا وجود و حضور بازارهای غیررسمی و خردهفروشی میتواند بهعنوان نسخهای موقت و یا دائم در ارتقای کیفیتهای محیطی محورهای پیاده باشند؟ - خردهفروشیهای موقت و بازارهای غیررسمی در چه ابعادی بر کیفیت محیطی پیادهراهها و محورهای شهری، تأثیر دارد؟ - چگونه میتوان با توجه به تأثیرات محیطی پدیدۀ خردهفروشیهای موقت، به ارتقای کیفی پیادهراههای شهری کمک کرد؟ پیشینۀ تحقیق پژوهشهای انجامشده در حوزۀ خردهفروشیها، بیشتر بر ابعاد اقتصادی آن متمرکز بوده و بررسی خردهفروشی در بستر فضای شهری و بُعد اجتماعی مکان از سابقۀ پژوهش چندانی برخوردار نیست.
در پژوهش دیگری که در قالب برنامۀ REPLACIS (Retail Planning for Cities Sustainability) انجام شده و نتایج آن در سال 2014 منتشر شده است، تحت عنوان «برنامهریزی خردهفروشی و تابآوری شهری» (Salgueiro & Erkip, 2014)، بر انعطافپذیری سیستمهای خردهفروشی در مناطق شهری و راههایی بهمنظور کمک به پایداری و انعطافپذیری شهرها، از طریق خردهفروشیهای موقت و بازارهای غیررسمی تأکید دارد.
اما از جمله برخی پژوهشهای دیگر که به شکل دقیقتری بر خردهفروشیهای موقت (بیشتر تحت عنوان فروشندگان خیابانی)1 و عمدتاً در ارتباط با فضاهای عمومی متمرکز شدهاند میتوان موارد ذیل را برشمرد: - کتابچهای راهنما با عنوان «کار در فضای عمومی: کتابچۀ راهنمای دکههای خیابانی» که توسط مؤسسۀ WIEGO در سال 2015 منتشر شده است (Benitez, Grice & Harvey, 2017).
از آن جمله میتوان به «کیفیت مکان یا «Place Quality» (Healey, 2004)، برنامهریزی کیفیت یا «Quality Planning» (Creedy, Zuidema, Porter & de Roo, 2007)، فرایند برنامهریزی مؤثر یا «Effective Planning Process» (Conroy & Berke, 2004)، کیفیت تجربی محیط شهری یا «Experimental Quality of Urban Environment» (Southworth, 2003) است» (به نقل از: Moulaert, Schreurs & Van Dyck, 2011).