چکیده:
توحید مهمترین سورۀ قرآن کریم در تبیین توحید ذاتی خداوند بوده و واژۀ «احد» که تنها یکبار در کتاب و در وصف ذاتی خدای تعالی آمده در این سوره است. با توجه به اینکه توحید زیربناییترین و اساسیترین اعتقاد در اسلام و پایۀ همه معارف دین میباشد و واژۀ «احد» بر این اعتقاد اساسی دلالت دارد و از طرفی معنا و تفسیر این واژه محل تضارب آراء و اختلاف مفسران شیعه و سنی قرار گرفته، اهمیت و ضرورت پرداختن به معناشناسی احد در سورۀ توحید از منظر فریقین روشن میشود، پژوهش حاضر پس از بررسی لغوی واژۀ «احد» به معناشناسی احد در روایات و تفاسیر شیعه و سنی پرداخته است. مهمترین معانی که از منظر فریقین برای این کلمه در پژوهش حاضر بهدست آمده ترادف «احد» و «واحد»، عدم ترادف «احد» و «واحد»، وحدت غیر عددی «احد»، وحدت عددی «احد»، تجزیهناپذیری، عدم ترکیب و بساطت ذات و نداشتن شریک و مانند برای خدای تعالی است که با تحلیل واژه احد و دلالت روایات اهلبیتD روشن شد، احد بیانگر بساطت ذات و توحید غیر عددی خداوند است. روش پژوهش در این مقاله تحلیلی، توصیفی و انتقادی است.
Tawhid is the most important surah of the Holy Quran in explaining the unity of Divine Essence and the word “ahad” which is mentioned only once in the Quran and is carried in the essential attributing of Almighty God in this surah. Considering that monotheism/ unity is the most fundamental and initial belief in Islam and the basis of all the teachings of the religion, and the word “ahad” implies this basic belief, and on the other hand, the meaning and interpretation of this word is a subject of conflict between Shiite and Sunni commentators, the necessity of dealing with the semantics of ahad in Surah Tawhid becomes clear from the perspective of the two major Islamic sects. The most important meanings obtained from the perspective of these two sects for this word in the present study are the synonymity “ahad” and “wahid”, the non-synonymity of “ahad” and “wahid”, the non-numerical unity of “ahad”, the numerical unity of “ahad”, indivisibility, lack of composition and the simplicity of essence and not having a partner and likeness for Almighty God, which was clarified by analyzing the word ahad and the denotation of the narrations of the Ahl al-Bayt (A.S), ahad indicates the simplicity of essence and non-numerical monotheism of God. The research method of this article is analytical, descriptive, and critical.
خلاصه ماشینی:
مهم ترين معاني که از منظر فريقين براي اين کلمه در پژوهش حاضر به دست آمده ترادف «احد» و «واحد»، عدم ترادف «احـد» و «واحـد»، وحـدت غيـر عـددي «احـد»، وحـدت عـددي «احـد»، تجزيه ناپذيري، عدم ترکيب و بساطت ذات و نداشتن شريک و مانند بـراي خـداي تعـالي اسـت کـه بـا تحليل واژه احد و دلالت روايات اهل بيت ع روشن شد، احد بيانگر بساطت ذات و توحيد غير عددي خداوند است .
وي تفاوت ميان «احـد» و واحـد را چنين بيان داشته است که «احد» مختص خداوند است به خلاف واحد که بـه طور مطلـق وصـف قـرار ميگيرد؛ «احد» اختصاص به ذوي العقول دارد اما «واحد» اعم است ؛ «واحد» دومـي بـرايش ممکـن است چراکه نسبت به افراد جنس خود شمول و فراگيري ندارد به خلاف «احد» کـه دومـي بـرايش قابـل فرض نيست ؛ «واحد» داخل در عدد و حساب ميشـود امـا چنـين چيـزي در «احـد» ممتنـع اسـت ؛ «واحد» با «تاء» مونث ميشود اما «احد» نسبت به مذکر و مونث مساوي است ؛ «واحـد» صـلاحيت براي اقرار و جمع ندارد به خلاف «احد»؛ «واحد» از لفظ خـودش جمـع نـدارد بـه خلاف «احـد» کـه احدون و آحاد جمعش ميباشد (العسکري، بيتا، ٥٦٦/١ - ٥٦٧) بررسي و جمع بندي بحث لغوي براساس آنچه اکثر اهل لغت بيان داشتند ريشه احد، وحد است امـا چـه بسـا تبـديل واو بـه همـزه موجب تفاوت هاي معنايي در «احد» و واحد شده که اين تفاوت هاي معنايي انکار ناپذير اسـت از ايـن روي «احد» نسبت به تمام افرادش شمول دارد و همه را نفي ميکند به خلاف واحد، «احـد» داخـل در عدد وشماره نميشود به خلاف واحد، «احد» نفي کثرت وتعدد ميکند به خلاف واحد و برهمين اساس است که «احد» در جمله مثبت تنها وصف خداي تعالي واقع ميشود اما واحد ميان خداونـد و غيـر او مشترک است .