چکیده:
قراردادهای بالادستی نفت و گاز از مهم ترین قراردادهای اداری است که واجد جنبه های فنی، اقتصادی،اجتماعی، حقوقی، مالی، سیاسی، زیست محیطی می باشد. بلندمدت ومستمر بودن، لزوم صرف هزینه های سنگین و سرمایه فراوان، ناشناخته بودن رفتار مخزن و بازار، ریسک زیاد و عدم قطعیت و پیچیدگی و عدم اطمینان، چند بعدی بودن کالای مورد قرارداد(نفت و گاز)، دخالت بازیگران متعدد خصوصی، دولتی و شرکت های فراملیتی، مسائل حاکمیتی و دولتی و مردمی بودن منابع نفت و گاز در برخی کشورهای صاحب منابع همگی سبب افزایش ریسک های این قراردادها نسبت به قراردادهای عمومی(غیرنفتی) شده و احتمال وقوع حوادث، تغییر و تحولات بنیادین و اساسی در قرارداد را افزایش می دهد. در این تحقیق با مطالعه وبررسی قراردادهای بالادستی نفتی درنظام حقوقی کامن لا و ایران، وضعیت عذر قراردادی تغییر بنیادین اوضاع و احوال بر این قراردادها از منظر مفهوم ومبنا، شرایط وویژگی ها و آثار و ضمانت اجراءهای این عذر را مورد بررسی قرار داده ایم. نتایج بررسی نشان می دهد این عذر قراردادی در قراردادهای بالادستی منعقده در این دو نظام حقوقی، به رسمیت شناخته شده و ماهیت و ویژگی های خاص این قراردادها سبب می گردد مدیریت حقوقی قرارداد جهت ادامه حیات قرارداد در اولویت اصلی طرفین باشد و آثار و ضمانت اجراء های تغییربنیادین اوضاع و احوال نیز متناسب با اوصاف و ویژگی های خاص این قراردادها و متفاوت با قراردادهای عمومی غیرنفتی تنظیم گردد.
Upstream oil and gas contracts are the most important administrative contracts with technical, economic, social, legal, financial, political, environmental aspect contracts. Long term and continuous, the need to spend heavy costs and large capital, unknown reservoir and market behavior, high risk and uncertainty and complexity and uncertainty, multidimensional of the contracted goods (oil and gas), the existence of various private, public and Transnational corporations, governance and government issues, and the public ownership of oil and gas resources in some countries have increased the risks of these contracts and lead to occurrence of accidents and fundamental changes in the contract. In this study, we have examined the fundamental change of circumstance in upstream oil and gas contracts in common law system and Iran legal system. We surveyed the concept and basis, conditions, features and legal effects and consequences of this contractual excuse. The results show that fundamental change of circumstance is recognized as a contractual excuse in upstream oil and gas contracts in these two legal systems. The main criteria in these contracts are continuence of rights and duties of parties and the effects and consequences of Fundamental changes in circumstances should be interpreted and adjusted in accordance with these criteria and the specific characteristics of these contracts and different from general non-oil contracts.
خلاصه ماشینی:
نتایج بررسی نشان میدهد این عذر قراردادی در قراردادهای بالادستی منعقده در دو نظام حقوقی ایران و کامن لا، به رسمیت شناخته شده و ماهیت و ویژگیهای خاص این قراردادها سبب میگردد مدیریت حقوقی قرارداد جهت ادامه حیات قرارداد در اولویت اصلی طرفین باشد و آثار و ضمانت اجراهای تغییر بنیادین اوضاعواحوال نیز متناسب با اوصاف و ویژگیهای خاص این قراردادها و متفاوت با قراردادهای عمومی غیرنفتی تنظیم گردد.
طولانیمدت بودن این قراردادها، لزوم صرف هزینههای سنگین و سرمایهی فراوان، عدم قابلیت پیشبینی رفتار مخزن و بازار، وجود ریسکهای بالقوه و بالفعل زیاد و عدم اطمینان، اهمیت امنیتی و استراتژیک نفت و گاز در عرصهی بینالمللی، دخالت بازیگران متعدد خصوصی، دولتی و شرکتهای فراملیتی، مسائل حاکمیتی و دولتی، عمومی و مردمی بودن منابع نفت و گاز در برخی کشورهای صاحب منابع، سبب شده قراردادهای مرتبط با بخش بالادستی صنعت نفت و گاز نسبت به سایر قراردادهای عمومی (غیرنفتی) و قراردادهای بخش پاییندستی از تفاوتها و تمایزات عمدهای برخوردار باشد و احتمال تغییر شرایط و اوضاعواحوال بر انعقاد قرارداد، وقوع تغییرات، حوادث و اتفاقات و وقایع و معاذیر و موانع اجرای قرارداد در ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی، فنی، مالی، حقوقی، زیستمحیطی، فناوری، اجتماعی و...
برای مدیریت حقوقی این موضوع و جلوگیری از آثار مخرب تغییر بنیادین اوضاعواحوال بر حیات قرارداد، حقوق و تکالیف طرفین، اجرای صحیح و منطبق با توافق، پرهیز از توقف عملیات اجرایی و فنی و تحمیل هزینه بر طرفین قرارداد، شرط مربوط به تغییر اوضاعواحوال در کنار شروط دیگر مانند فورس ماژور در قراردادهای نفتی گنجانده میشود که بر اساس آن در صورت تغییر بنیادین اوضاعواحوال، ضمانت اجراهای مورد توافق طرفین از جمله تعدیل قرارداد و مذاکره مجدد قراردادی اعمال میشود.