چکیده:
واکاوی نگرش نواب وکیل نسبت به نوسازی و اثرات آن بر سیاستهای مذهبی و فرهنگی عصر قاجار و پهلوی اول با تأکید بر «سفر چهار ساعته و کشف حقایق»
منصور طرفداری[1]
چکیده
کتاب خاطرات وکیل التولیه نوشتۀ میرزا سید محمد نواب رضوی معروف به «نواب وکیل» از منابع مهم مطالعۀ عصر ناصری تا اواسط عهد رضاشاه است. در این میان، «سفر چهار ساعته و کشف حقایق» که بخش پایانی خاطرات را در برمیگیرد، با تکملههای متعددش به سبب قالب انتقادی آن برای فهم نگارنده دربارۀ چگونگی ورود مدرنیسم و چالشهای ناشی از آن در زمینههای مذهبی و فرهنگی و همچنین تأثیراتش بر نوع عملکرد و سیاستهای حکام قاجار و پهلوی اول که مسئلۀ اصلی این مقاله نیز به حساب میآید، اهمیت زیادی دارد. بر این اساس، نگارندۀ نوشتار حاضر کوشیده است با تحلیل محتوای اثر مذکور و بهرهگیری از منابع و تحقیقات مرتبط، با رویکردی توصیفی- تحلیلی زوایای موضوع را روشن سازد. یافتههای تحقیق بیانگر آن است که نویسندۀ این اثر از نمایندگان مهم و کمتر شناخته شدۀ جریان سنتگراست که با استدلالهای تاریخی و تفسیرهای زیرکانۀ متون دینی و طرح عصر فتحعلیشاه به عنوان دورهای ایدهآل، کوشیده بود مخالفتش را با هرگونه نوسازی و أخذ رهاوردهای غربی، بهخصوص در عصر پهلوی موجه سازد. البته مواردی نسبتاً شخصی چون تبعیت از نگرش محافظهکارانۀ «حاج محمدکریمخان» پیشوای شیخیه کرمان، از دست دادن تدریجی جایگاهش در سیستم دیوانسالاری سنتی و همچنین افول پایگاه اجتماعی و اقتصادیاش، بر این رویکرد او تأثیرگذار بوده است.
واژههای کلیدی: نواب وکیل، سفر چهار و ساعته کشف حقایق، قاجار، پهلوی اول، نوسازی
[1]. استادیار گروه ایرانشناسی دانشگاه میبد tarafdari@meybod.ac.ir
Existentialism was one of the most important philosophical movements in post-World War II Europe. This study shows the consequences of this philosophy in Iran and the influence of its founder, Jean-Paul Sartre. Also, it shows that existentialist discourse in the context of political, cultural and historical developments in the county. The authors argue that initially, Sartre's existentialism was considered as a superficial, imperialist, absurdist and apolitical philosophy in Iran in the 1320s, but gradually Iranian translators and writers with goals of fighting the Shah and joining the cosmopolitan movement turned the philosophy of existentialism into a revolutionary and political ideology. The authors analyze the translation of Sartre's works including, translations, critiques of translations, interviews with translators and textual productions of Iranian writers and intellectuals on existentialism. In the historical context, this study shows how the special circumstances led this generation to adopt a way of action and under the influence of the world anti-colonial revolutions, sought to overthrow the existing system. It separated its ontological and philosophical origins and caused existentialism to be used in Iran before the 1979 revolution not as a philosophy, but more as a political ideology.
خلاصه ماشینی:
واکاوی نگرش نواب وکیل نسبت به نوسازی و اثرات آن بر سیاست های مذهبی و فرهنگی عصر قاجار و پهلوی اول با تأکید بر «سفر چهار ساعته و کشف حقایق » 1 منصور طرفداری چکیده کتاب خاطرات وکیل التولیه نوشته ی میرزا سید محمد نواب رضـوی معـروف بـه «نواب وکیل » از منابع مهم مطالعه ی عصر ناصری تا اواسط عهد رضاشاه است .
یافته های تحقیق بیانگر آن است که نویسنده ی این اثـر از نمایندگان مهم و کمتر شناخته شده ی جریان سنت گراسـت کـه بـا اسـتدلال هـای تاریخی و تفسیرهای زیرکانه ی متون دینی و طرح عصر فتحعلـی شـاه بـه عنـوان دوره ای ایده آل ، کوشیده بود مخالفتش را با هرگونه نوسازی و أخـذ رهاوردهـای غربی ، به خصوص در عصر پهلوی موجه سازد.
کتاب خاطرات نواب رضـوی از منـابع مهمـی اسـت کـه بـه تحولات مربوط به ورود مدرنیسم به ایران پرداخته ونگارنده ی به خصوص در بخش «سفر چهارساعته و کشف حقایق » به طورنسبتاً شفاف دیدگاهش را درباره ی مسائل و تحـولات این دوره بیان کرده است .
هم چنین ، رویکرد مقایسه ای نواب وکیل به سیاسـت هـای مـذهبی و فرهنگـی حکّام قاجار به خصوص فتحعلی شاه با پهلوی اول و نحوه ی مواجه آنها با فرهنگ غربـی و پیامدهای متنوع مذهبی و فرهنگی آن ، از دیگر محورهای اصلی این پژوهش است .