چکیده:
بناهای آرامگاهی یکی از شاخصههای مهم معماری ایران دوران اسلامی به شمار میروند. این
بناها بهتدریج و در سیری تکاملی متاثر از عوامل مذهبی, اجتماعی» فرهنگی, هنری و سیاسی»
به یکی از مهمترین گونههای معماری ایران تبدیل شدند. این سیر تکاملی که برخاسته از مبانی
اعتقادی و ادراک هنری و زیباشناختی رو به تکامل هنرمند معمار و مسلمان ایرانی بود» سبب
بهکارگیری انواع مختلفی از ایدهها و الگوهای معماری در قالب ارائة نقشه, طرح و آرایههای
گوناگون و متناسب با کارکرد این گروه از بناها شد. یکی از شاخههای هنری متداول در تزیین
بناهای اسلامی هنر کتیبهنگاری است که به مانند هنر معماری» این شیوة تزیینی نیز در اشکال
متنوع از جمله در استفاده از مواد و مصالحء مفاهیم و موضوعات» شیوه و نوع کتابت» متحول
شد. کتیبهنگاری در بناهای مختلف دوران اسلامی متداول بوده و بر اجزا و عناصر اصلی بنا یا
عناصر وابسته به آن» باتوجه به عملکرد هر بنا و با تاکید بر هدف یا اهدافی مشخص و از پیش
تعیینشده» با تکنیکهای مختلف, متجلی شده است. بناهای آرامگاهی از شاخصترین بناهای
اسلامی هستند که نمونههای متنوع و زیبایی از هنرکتیبه نگاری در ادوار گوناگون اسلامی در
آنها عرضه شده است. بنای برج آرامگاهی موسوم به امامزادگان عبدالله و عبیدالله* واقع در محلة
درویش شهر دماوند. یکی از نمونههای شاخص برجهای آرامگاهی در قرن هشتم هجری به شمار
میرود. این بنا به عنوان مرتفعترین برج آرامگاهی ناحیة شرق تهران» به صورت استوانهای مرتفع
با گنبدی مخروطیشکل ساخته شده است. طرح و نقشهای هنرمندانه و زیبای بنا از بیرون
پرهدار (۳۲ پره) و از داخل هشتوجهی است و عناصر و تزییناتی در نمای داخلی و خارجی در
قالب اشکالی هندسی, اسلیمی و کتیبه با موادی چون سنگ. آجرء گچ, چوب. و کاشی نقش بسته
است. یکی از مشخصههای برجستة این برج» کتیبههایی است که درقسمتهایی از بنا و همچنین
بر عناصر وابسته به آن نگاشته شده است. این کتیبهها از جنس گچ و چوب و سنگ است که
مهمترین آنها عبارت اند از: کتیبة گچی زیر گنبد» کتیبة درها و صندوقهای چوبی» و کتیبههای
سنگ قبرهای گورستان قدیمی پیرامون بنا (صحن امامزاده) که متعلق به قرون نهم تا سیزدهم
هجری هستند و تاکنون به طور کامل مطالعه و معرفی نشده اند. با توجه به این موضوع در طی
چند مرحله بازدید از بناء تا حد امکان عکسهایی از کتیبهها انداخته شد و خواندن متن کتیبهها
مد نظر قرار گرفت. نتایج حاصل از این پژوهش, مقالة حاضر است. در این مقاله کوشش شده تا
ضمن معرفی اجمالی بناء کتیبههای آن از وجه تاریخی و هنری بررسی شود.