چکیده:
مبادی و سرچشمههای فرهنگ ایران، همواره به باورها و داستانها و اسطورههایی مربوط میشده که هر کلام زائیدۀ تخیل جمعی، در بیان آرزوهای برآورده نشدۀ قومی بودهاند. اسطورهها و افسانهها رویاهای جمعی و غیر شخصیاند که در هر زمان بنابر شرایط و اوضاع خاص اجتماعی میتوانند بار معانی جدید را بپذیرند. برداشت سمبلیک و استعاری از اساطیر و افسانهها به قدرت تخیل و آگاهی شاعر از آنها بستگی دارد. ملتی که همواره در استبداد و خفقان به سر برده، در برخورد با واقعیتهای پیرامون خود، از مراحل اسطوره و حماسه تاریخ میگذرد و خود را در ورای اسطورهها و اشارات و حماسههای دلپذیر ماندگار میسازد و حاصل تجربههای تاریخی و فرهنگی خود را در لابه لای داستانها و اشارهها به صورت کنایه وار و سربسته بیان مینماید.
«مهدی اخوان ثالث» یکی از برجسته ترین شاگردان نیماست و از جمله شاعران توانمند معاصر است که توانسته است در عرصه شعر نو خود را به عنوان شاعری صاحب سبک معرفی کند و دریچههایی نو پیش روی دوستداران و فعالان در این زمینه بگشاید. بعد از امضای فرمان مشروطیت هم پای تحولات در قالبهای شعری در درون مایههای آن نیز دگرگونی به چشم میخورد؛ استبداد سیاسی و اعمال حاکمیت مطلق، فروپاشی دیکتاتوری رضا شاه و عدم تسلط شاه بی تجربۀ جدید، حضور همه جانبۀ آمریکا و انگلیس در ایران و تشکل نیروهای ملی- مذهبی در برابر نفوذ بیگانگان، همه از جمله عواملی بود که باعث شد اخوان بیشتر در مسائل اجتماعی تامل میکند و با بهرهگیری از تلمیحات و شباهتهای اسطوره ای، فریاد خود را در شعر خویش بگنجاند و بازگو کنندۀ حماسۀ زمان خود باشد. این مقاله با عنوان « تحلیل اسطورههای حماسی در شعر اخوان ثالث» برآن است ضمن تعریف واژهها و اصطلاحات اسطوره ای، به بیان و معرفی اسطورههای حماسی به کار گرفته شده در شعر اخوان همراه با شاهد شعری بپردازد. و در پایان به این نتیجه رسیده است که اخوان ثالث با استفاده از تمثیلها و نمادهای اجتماعی و اسطورهای به تطبیق و بیان اوضاع و احوال روزگار خود پرداخته است. و اسطورههای حماسی را برای این انتخاب میکند تا بتواند مقصود سیاسی و اجتماعی خود را به خواننده القا کند.
خلاصه ماشینی:
ارتباط اسطوره با ادبیات به طور عام و با شعر معاصر به گونۀ خاص به این دلیل است که گاهی واژههای اساطیری به گونۀ تلمیح، استعاره و تشبیه در آثار شاعران معاصر به کار میرود که ما به ناچار باید از آنها مطلع باشیم تا درک درستی از معنای شعر داشته باشیم لذا این پژوهش در نظر دارد که اولا مخاطب خود را با تلمیحات اسطورهای در شعر نو آشنا کند، ثانیا از آثار مهدی اخوان ثالث شاهد مثالهایی بیاورد که بر اساس مشبه بههای اسطورهای بوده است.
اهداف پژوهش این تحقیق اسطورههای حماسی را در شعر اخوان ثالث بررسی میکند و در برخورد با هریک از نمونههای مورد نظر به معرفی اسطوره یا داستان مطرح شده در شعر اخوان میپردازد تا هم آگاهیهای شاعر از اسطورههای کهن مشخص گردد و نیز نشان دهد که اخوان با اطلاع از اساطیر کهن به گونهای تلمیح و استعاره به بیان و بازتاب اوضاع زمانۀ خود پرداخته است.