چکیده:
کتاب بهجة التواریخ، نوشته شکرالله رومی، نخستین و مهم ترین تاریخ عمومی است که در سنت تاریخ نگاری عثمانی نگاشته شده است. یکی از نکات اهمیت این کتاب فارسی بودن آن است و این خود نشان می دهد که در آن عصر در محافل علمی و سلطنتی عثمانی فارسی حتی بیش از ترکی مورد توجه بوده است. البته این بدین معنی نیست که زبان ترکی در آن عصر زبانی ضعیف یا عقب افتاده تلقی شود. علت نگاشتن این کتاب به فارسی، علاوه بر رواج فارسی در آن سرزمین، به این دلیل بوده است که عثمانی ها خود را وارث سلجوقیان روم می دانستند و از آنجا که سنت نگارش به فارسی در میان سلجوقیان روم وجود داشت، عثمانیان نیز می خواستند همین سنت را ادامه دهند. البته پژوهش های امروزی نشان می دهد که توفیق عثمانیان به اندازه سلجوقیان نبوده است و روند و میزان و میدان این تاثیرگذاری و تاثیرپذیری محدود بوده است. در این مقاله افزون بر معرفی کتاب و مولف، زمینه های تالیف این کتاب و میزان تاثیرگذاری آن و نیز محتوا و منابع کتاب را بررسی و تحلیل کرده ایم. هرچند این کتاب نگاهی تاریخی به رویدادهای جهان از خلقت آدم (ع) تا عصر مولف دارد، ولی وقتی در پایان کتاب نوبت به تاریخ عثمانیان می رسد در بسیاری جاها واقعیت را با افسانه و اغراق آمیخته است.
The book Bahjat al-Tawarikh, written by Shukrallah al-Rumi, is the first and most important public history written in the tradition of Ottoman historiography. One of the important points of this book is that it is Persian, and this shows that in that era, Persian was even more important than Turkish in the scientific and royal circles of the Ottoman Empire. Of course, this does not mean that Turkish was considered weak or backward in that era. The reason for writing this book in Persian, in addition to the spread of Persian in that land, was because the Ottomans considered themselves the heirs of the Roman Seljuks, and since there was a tradition of writing in Persian among the Roman Seljuks, the Ottomans wanted to continue this tradition. Give. Of course, modern research shows that the success of the Ottomans was not as great as that of the Seljuks, and the process, extent, and scope of this influence were limited. In this article, in addition to introducing the book and the author, we have examined and analyzed the contexts of writing this book and its effectiveness, as well as the content and sources of the book. Although this book has a historical look at the events of the world from the creation of Adam (AS) to the time of the author, but when it comes to the history of the Ottomans at the end of the book, in many places it has mixed reality with myth and exaggeration.
خلاصه ماشینی:
از این جهت آثار تاریخی که بـه زبـان فارسـی نگاشته شده نقش مهمی را در شکل گیری تاریخ نگاری عثمانی ایفا مـیکننـد و در میـان ایـن آثار نخستین اثر از نظر تاریخی کتاب بهجۀ التواریخ است نوشتۀ شکرالله رومی (ف .
مطالب باب های دوازدهم و سـیزدهم کتاب به روشنی نشان از آن دارند که حکومت خاندان عثمان نـه فقـط تنهـا تـداومِ طبیعـی و مشروعِ سلجوقیانِ روم است ، بلکه این مأموریت تاریخی را به عهده دارد کـه بلکـه آخـرین حلقه از خلافت اسلامی باشد که از دوران صدر اسلام وجود داشته است .
۱۸ جالـب اسـت کـه بـرای دوره عثمـانی، مؤلف از هیچ منبعی یاد نکرده است ، هر چند در پژوهش های معاصر برخی شباهت هـا میـان سخنان شکرالله در باب سیزدهم کتابش با فصل مربـوط بـه عثمانیـان در کتـاب اسـکندرنامه ۱۹ نوشته احمدی (ف .
وجود بیش از بیست نسخۀ خطی از کتاب بهجۀ التواریخ نشان از آن دارد که ایـن کتـاب در سنت نسخه نویسی حکومت عثمانی مورد توجه و اقبال بوده است .
نتیجه گیری بهجۀ التواریخ نوشتۀ شکرالله رومی نخستین کتاب تـاریخ عمـومی اسـت کـه در امپراطـوری عثمانی نگاشته شده است .
یکی از نقاط اهمیت این کتاب ایـن اسـت کـه بـه زبـان فارسـی نوشته شده است و نشان از آن دارد که در آن عصر زبان فارسی در محافل علمی و سـلطنتی عثمانی حتی بیش از زبان ترکی مورد توجه بوده است .
استفاده از واژة «تواریخ » در عنوان کتابِ بهجۀ التواریخ نشان از آن دارد کـه مؤلـف بـرای تـألیف این کتاب از منابع بسیاری برداشت و نقل قول کرده است .
(
, 
, 
)
