چکیده:
منطقۀ شمال عراق که «جزیره» نامیده میشود، زیستگاه پیروان آیینی است که با نام «یزیدیه» یا «شیطانپرستان» شناخته میشوند. این اسامی نه از روی کینه و عداوت، بلکه بر اساس وجود دو عنصر اصلی در این آیین بر این دینواره اطلاق شده است؛ یعنی تقدیس یزید و شیطان و پرهیز از لعن این دو. دور از ذهن نیست که برای هر محقق منصفی این سؤال مطرح شود که این دو باور عجیب و مخالف دین اسلام از کجا وارد این آیین شده است. در این مقاله تلاش شد با هدف تبیین رابطۀ تصوف و مباحث کلامی به این سؤال پاسخ داده شود و در ادامه با بهرهگیری از روش تحلیلیـانتقادی و بررسی متون مقدس این آیین، کتابهای «رش» و« جلوه»، و واکاوی زندگینامۀ بنیانگذار آن به این نتیجه رسیدیم که عدی مسافر بهعنوان بنیانگذار آیین یزیدیه در دورۀ تحصیل در بغداد مدتی شاگرد برادران غزالی بوده است و تحت تأثیر آموزشهای این دو، به تقدیس یزید و شیطان باور پیدا کرده و اجتناب از لعن آن دو را بهعنوان وظیفهای عملی به کار بسته و آن هنگام که دینوارۀ خویش را در اطراف کوههای سنجار تأسیس میکرد، این دو باور و دو عمل را از ارکان آئین خویش قرار داده است.
The northern area of Iraq, often known as the “Island” (Jazira), is home to followers of a ritual known as “Yazidiyya” (Yazidism) or “Satanists.” These labels do not apply to them out of animus, but because of the presence of two main ingredients in this ritual—sanctification of Yazid and Satan, and refusal to cursing them. One might wonder how these unusual un-Islamic beliefs have found their way into this ritual. In this paper, I seek to answer the question in order to account for the relation between Sufism and theological issues, and then drawing on the analytic-critical method and a study of the sacred texts of Yazidism—namely, Rash and Jilwa—as well as a scrutiny of the life of its founder, I conclude that ‘Adi Musafir—the founder of Yazidism—was a student of Ghazzali brothers during his sojourn in Baghdad, and then inspired by Ghazzalis, he came to believe in the sanctity of Yazid and Satan, and thus refused from cursing them as a practical duty. When he tried to establish his ritual around Sinjar Mountains, he incorporated the two doctrines into his denomination.
خلاصه ماشینی:
در این مقاله تلاش شد با هدف تبیین رابطۀ تصوف و مباحث کلامی به این سؤال پاسخ داده شود و در ادامه با بهرهگیری از روش تحلیلیـانتقادی و بررسی متون مقدس این آیین، کتابهای «رش» و« جلوه»، و واکاوی زندگینامۀ بنیانگذار آن به این نتیجه رسیدیم که عدی مسافر بهعنوان بنیانگذار آیین یزیدیه در دورۀ تحصیل در بغداد مدتی شاگرد برادران غزالی بوده است و تحت تأثیر آموزشهای این دو، به تقدیس یزید و شیطان باور پیدا کرده و اجتناب از لعن آن دو را بهعنوان وظیفهای عملی به کار بسته و آن هنگام که دینوارۀ خویش را در اطراف کوههای سنجار تأسیس میکرد، این دو باور و دو عمل را از ارکان آئین خویش قرار داده است.
دربارۀ باورهای این آئین و پیروانش همچنین تاریخچۀ آن کتابهای متعدد و متنوعی نگاشته شده است و بعد از کتاب الیزیدیه و منشاء نحلتهم نوشتۀ احمد تیمور پاشا که تا حدودی به معرفی کامل این فرقه پرداخت، محمد التونجی بهصورت وافی توجه همگان را به سوی آنها جلب کرد.
بعد از آن، ملک طاووس به خاطر یزیدیان روی زمین فرود آمد و برای آنان پادشاهانی تعیین کرد و داستان را بهصورتی ادامه میدهند که نشانگر زندگی و تاریخ مستقل یزیدیان از سایر انسانها در دورههای نوح، ابراهیم، عیسی و حضرت محمد| باشد؛ تا این که در قرن ششم، نوبت به عدی مسافر و جانشینان او میرسد و سرفصل جدیدی در تاریخ این آیین آغاز میشود.