چکیده:
در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺗﻼش ﺷــﺪه اﺳــﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ آﺛﺎر ﭘﮋوﻫﺸــﮕﺮان ﺑﺮﺟﺴــﺘﻪ ادﺑﯿﺎت اﯾﺮان زﻣﯿﻦ، ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ داﺳــﺘﺎن از دﻓﺘﺮ اول ﻣﺜﻨﻮی اﻧﺘﺨﺎب ﺷــﻮد و ﻋﻨﺎﺻﺮ داﺳــﺘﺎﻧﻰ آن ازﻣﻨﻈﺮ ادﺑﯿﺎت ﻧﻤﺎﯾﺸــﻰ ارزﺷﯿﺎﺑﻰ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷــﻮد ﺗﺎ ﺑﺎ رﻣﺰﮔﺸﺎﯾﻰ از ﺷﺨﺼﯿﺖ ﻫﺎی ﻧﻤﺎدﯾﻦ و ﻧﻈﺎم ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳــﻰ ﺑﻌﺪ دﯾﮕﺮی از ﺗﻮاﻧﺎﯾﻰ ﻗﺼﻪ ﮔﻮی ﺑﻠﺦ در اﺧﺘﯿﺎر اﻫﻞ ﻓﻬﻢ و ﻣﻌﻨﺎ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد. ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻔﺴــﯿﺮ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﭘﺮده ﻫﺎی ﺧﯿﺎل ﺣﻀﺮت ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﺸــﺎن ﻣﻰ دﻫﺪ، ﻗﺼﻪ ﻫﺎ و اﻓﺴــﺎﻧﻪ ﻫﺎ و اﺳــﻄﻮره ﻫﺎی ادﺑﯿﺎت ﮐﻬﻦ اﯾﺮان ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻌﻰ ارزﺷــﻤﻨﺪ درﮔﺴــﺘﺮش و ﭘﺸــﺘﻮاﻧﻪ ادﺑﯿﺎت ﻧﻤﺎﯾﺸــﻰ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﺎﯾﺸﻨﺎﻣﻪ ﻧﻮﯾﺴــﺎن ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ. ﺗﻨﻮع وﺗﮑﺜﺮ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﻰ ﮐﻪ در ﺷﺶ دﻓﺘﺮ ﻣﺜﻨﻮی ﻣﻌﻨﻮی در ﻗﺎﻟﺐ ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻫﺎی ﺗﻤﺜﯿﻠﻰ و داﺳــﺘﺎن ﻫﺎی اﺧﻼﻗﻰ و ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﻣﻄﺮح ﺷــﺪه اﺳــﺖ ﺑﻰ ﺗﺮدﯾﺪ اﺛﺮ ﻣﻮﻟﻮی را ﺑﻪ ﯾﮑــﻰ از ﭘﺮﺧﻮاﻧﻨﺪه ﺗﺮﯾــﻦ ﮐﺘﺎب ﻫﺎ در اﯾﺮان و ﺟﻬﺎن ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮده اﺳــﺖ. اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺗﻼش ﮐﺮده اﺳــﺖ ﺑﺮﺧــﻰ از دﻻﯾﻞ ﻣﺤﺒﻮﺑﯿﺖ و ﺟﺬاﺑﯿﺖ داﺳــﺘﺎن ﻫﺎی ﻣﺜﻨﻮی را در ﭼﺎرﭼﻮب ارزش ﻫﺎی ﺳــﺎﺧﺘﺎری و ﻣﻀﻤﻮﻧﻰ ادﺑﯿﺎت ﻧﻤﺎﯾﺸــﻰ ﻣﻮرد ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳــﻰ ﻗﺮار دﻫﺪ. ﺗﺤﻠﯿﻞ داﺳــﺘﺎن ﻋﺎﺷــﻖ ﺷــﺪن ﭘﺎدﺷــﺎه ﺑﺮ ﮐﻨﯿﺰک ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اوﻟﯿﻦ ﻗﺼﻪ از دﻓﺘﺮ اول ﻣﺜﻨﻮی، ﻣﺤﻮر و ﻣﺮﮐﺰ ﺑﺤﺚ و ﮔﻔﺘﮕﻮ اﺳﺖ. ﻗﺒﻞ از ﺷﻨﺎﺳــﺎﯾﻰ ﻋﻨﺎﺻﺮ داﺳــﺘﺎﻧﻰ در ﭘﺮده ﻫﺎی ﺧﯿﺎل و ﻣﻌﺮﻓﻰ ﻧﻈﺎم ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﻰ در ﺷــﻌﺮ ﻧﻤﺎﯾﺸﻰ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻈﺮی داﺷﺘﻪ اﯾﻢ ﺑﻪ ﺳﻨﺖ ﻫﻨﺮ ﻧﻤﺎﯾﺶ و ﻧﻤﺎدﻫﺎ و اﺟﺰاء ﺗﺸــﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪه آن در ادﺑﯿﺎت ارزﺷــﻤﻨﺪ اﯾﺮان زﻣﯿﻦ. اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ اﮔﺮﭼﻪ داﺳــﺘﺎن ﻣﺤﻮر اﺳــﺖ وﻟﯿﮑﻦ ﺑﺮ اﻫﻤﯿﺖ ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ ﭘﯿﺶ ﻗﺼﻪ و ﭘﺲ زﻣﯿﻨﻪ در ﭘﯿﺪاﯾﺶ و درک ﭘﯿﺎم داﺳﺘﺎن ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻓﺮاوان دارد. در ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺴﯿﺮ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آوردﻫﺎی ﻧﻮﯾﺴــﻨﺪﮔﺎن و ﻣﻨﺘﻘﺪﯾﻦ ﻣﻌﺎﺻﺮ در ﺗﺤﻠﯿﻞ داﺳــﺘﺎن ﭘﺎدﺷــﺎه و ﮐﻨﯿﺰک رواﯾﺖ ﺟﺎﻣﻊ و ﻧﻘﺶ ﮐﻠﯿﺪی آن در ﻓﻬﻢ و ﭘﯿﺪاﯾﺶ داﺳــﺘﺎن ﯾﺎدآوری و ﺑﺮرﺳــﻰ ﻣﻰ ﺷــﻮد. داﺳﺘﺎن در ﺟﻬﺎن ﻗﺼﻪ ﮔﻮی ﺑﻠﺦ ﺑﺨﺸــﻰ از رواﯾﺖ ﺟﺎﻣﻊ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻀﻤﻮﻧﻰ دوﮔﺎﻧﻪ دارد. از ﯾﮏ ﺳﻮ ﺑﺮ ﺳــﺎﺧﺘﻪ ﺗﺨﯿﻞ و ﺗﺼﻮر و ﺗﻤﺜﯿﻞ اﺳــﺖ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻣﻨﻌﮑﺲ ﮐﻨﻨﺪه واﻗﻌﯿﺎت دروﻧﻰ و ﺑﯿﺮوﻧﻰ ﻧﻮﯾﺴــﻨﺪه ﯾﺎ ﺷــﺮح ﺣﺎل راوی. ﻣﻘﺼــﻮد ﻣﻮﻻﻧﺎ از داﺳــﺘﺎن ﮔﻮﯾﻰ آﻓﺮﯾﻨــﺶ ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﻰ ﺟﺬاب ﺑﺮای ﺗﻔﮑﺮ و ﺗﻌﻘﻞ اﺳــﺖ. او از ﻣﺨﺎﻃــﺐ ﻣﻰ ﺧﻮاﻫﺪ ﻫﻤﭽﻮن ﺻﯿﺎدی ﺗﯿﺰﺑﯿــﻦ ﺑــﺮای ﯾﺎﻓﺘﻦ ﮔﻮﻫﺮ ﻣﻘﺼﻮد از ﺳــﻄﺢ و ﻇﺎﻫﺮ داﺳــﺘﺎن ﺑﮕﺬرد، ﻇﺮف و ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﻗﺼﻪ راﺑﺸــﮑﺎﻓﺪ ﺗﺎ داﻧﻪ ﻣﻌﻨــﻰ را ﺻﯿﺪ ﮐﻨﺪ.