چکیده:
در دورۀ صفوی شعر آیینی به ویژه رواج بسیاری یافت و توجه به شخصیت والای امام علی(ع) منجر به آفرینش اشعار علوی متعددی شد. فیلیپ هامون، یکی از کسانی است که در حوزة نشانه‌شناسی شخصیت، آرای وی جامع نظرات نشانه‌شناسان پیشین است. در نظریۀ وی شخصیتها بر اساس چهار اصل از نظر انواع، دال و مدلول، سطوح توصیف شخصیت پردازش می‌شوند. طبق الگوی نشانه‌شناسی هامون، شخصیت امام علی(ع) جزء شخصیت‌های مرجعی مذهبی و دینی به شمار می‌آید. در محور امام علی(ع) به عنوان دال، در شعر دوره صفویه به ذکر نام و نسب و ویژگی ولادت وی در کعبه پرداخته می‌شود. در محور مدلول بودن شخصیت امام بیشتر برخی ویژگی‌های اخلاقی امام چون شجاعت، علم و دانش، بخشندگی، دینداری، سخنوری و عدالت پرداخته شده است. در محور سطوح تحلیل شخصیت امام علی(ع)، برخی معتقدات شیعه چون: شفاعت، امامت و ولایت، تولا و تبرا، توجه به آیات و روایات و تجلیل زائران و حرم ایشان از محورهایی بوده که شاعران این دوره به آن نظر داشته‌اند. تحلیل شخصیت امام علی(ع) در شعر دورۀ صفوی بیان‌گر جایگاه برجسته امام علی(ع) در اسلام و بیان اوصاف و فضایل آن حضرت است و می‌تواند دلیلی برای اثبات حقانیت وی در امامت و جانشینی رسول خدا(ص) باشد. هم‌چنین در اشعار ایشان امام به عنوان حقیقت دینی و نمونۀ انسان کامل معرفی شده است. این مقاله، به صورت توصیفی-تحلیلی، سیما و سیرۀ امام علی(ع) را در مدایح علوی دورۀ صفوی بر اساس نظریات فیلیپ هامون واکاوی کرده است.
During the Safavid period, ritual poetry became very popular, especially with the subject of Imam Ali (AS).Philip Hamoun, a contemporary French theorist and semiotician, is one of the most influential figures in the field of personality semiotics. In his theory, characters are processed based on four principles in terms of types of signifiers and meanings, and descriptive levels of character. According to Hamoun’s semiotic model, the personality of Imam Ali (AS) is one of the religious reference personalities. In the axis of Imam Ali (AS) as a signifier, poetries in the Safavid era, have mentioned his name, his ancestry and the characteristics of his birth in the Kaaba. In the axis of the meaning of Imam’s personality, some of the moral features of the Imam such as his courage, science and knowledge, generosity, religiosity, eloquence and justice have been discussed.In the axis of levels of analysis of the Imam’s personality, some Shiite beliefs such as: intercession, Imamate and guardianship, Tula and Tabra, attention to verses and hadiths and glorification of pilgrims and their holy shrine have been among the main features that poets of this period have taken into consideration.The analysis of the personality of Imam Ali (AS) in the poetry of the Safavid era portrays the prominent position of Imam Ali (AS) in Islam and the manifestation of his attributes and virtues can be a motive to prove his true legitimacy in the Imamate and succession to the Prophet.Also the poems introduce the Imam as a religious truth and an example of a perfect human being.Based on the theories of Philip Hamoun, this article, in a descriptive-analytical manner, has analyzed the image and biography of Imam Ali (AS) in the Alawite praises during the Safavid period.
خلاصه ماشینی:
از جمله پژوهش هاي منتشر شده فارسي که به نحوي اشعاري مرتبط به امـام علـي(ع ) را تحليل يا به طـرق مختلـف مباحـث ادبـي مربـوط بـه آن امـام همـام را واکـاوي کـرده انـد ميتوان به : «گونه شناسي اوصاف امام علي(ع ) در شعر فارسي»(١٣٧٩) از محمدرضا صـرفي، «مناقب علوي در مثنوي مولوي»(١٣٨٣) نوشتۀ محمدحسن فؤاديان و کتاب هـاي: در بارگـاه آفتاب (١٣٨٠) از عليرضا ميرزامحمد و پژوهشي تفکر شيعه در شعر دورة صـفويه (١٣٨٥) از اسحاق طغياني اشاره کرد.
هم چنين رضايي و هاتفي نيـز در مقالـه اي بـا عنـوان «سـيما و سـيرة حضـرت علـي و اهل بيت (ع ) در تذکره الاوليـاي عطـار نيشـابوري»(١٣٩٧) از الگـوبرداري متصـوفه از چهـرة اهل بيت و مهرآوران و شاهبلاغي نيز در مقاله اي با عنوان «آموزه هاي علوي در دورة نخسـت شعر فارسي»(١٣٩٧) از تأثير سخنان حکيمانۀ امام علي(ع ) يـا تشـابه آن هـا در سـروده هـاي قرن سوم ، سخن گفته اند.
در بخش انوع شخصيت ، امام علي(ع ) به عنوان شخصيتي مرجعي از نوع ديني و مـذهبي در شعر اين دوره مطرح شده و در بعد دال به ذکـر نـام ، نسـب و القـاب علـوي، ولادت در کعبـه و تلمــيح بـه ســيره و تضـمين احاديــث و روايـات دربــارة امـام علــي(ع ) در شــعر دورة صفوي توجه شده است .
(
, 
, 
)
