چکیده:
با طلوع شاهنامه در سپهر فرهنگ ایرانی، اتفاقات فرهنگی، اجتماعی، زبانی و ادبی بسیاری افتاد که میتوان گفت این رویداد بزرگ مسیر فرهنگ و ادب ایران را دگرگون کرد. پرداختن به این نکتة مهم مجال وسیع میخواهد و البته سخنها گفته شده است. این مقاله قصد پرداختن به گوشهای از این ادعا و تبیین نقش بدیع شاهنامه در شکلگیری تعداد زیادی از آثار پهلوانی پس از خود را دارد. آثار حماسی بعد از فردوسی، در سه حیطه از شاهنامه تاثیرپذیری داشتهاند: در حیطة زبانی، حیطة ادبی و حیطة مایگانی و اندیشگانی. در این مقاله فقط تاثیرپذیری در حیطة زبانی را پیگیری میکنیم؛ اینکه چگونه شاعران مقلد فردوسی قصد دارند اثر خود را به لحاظ زبانی به شاهنامه نزدیک کنند. این بررسی و مقایسه در سه سطح آوایی، واژگانی و نحوی انجام میشود. در هر سطح با ذکر نمونههای فراوان از منظومههای پس از شاهنامه، معلوم میشود که شاهنامه در این بعد زبانی چه تاثیر شگرفی بر آثار پس از خود گذاشته است. این تحقیق نشان میدهد تقلید از کاربرد سبک زبانی شاهنامه با وجود تغییر سبک شاعران در ادوار بعد، فقط و فقط بهدلیل پایبندی به شاهنامه و تتبع از زبان حماسی آن است.
خلاصه ماشینی:
تأثیرپذیری منظومههای پهلوانی بعد از شاهنامه از زبان حماسی فردوسی دکتر حسن ذوالفقاری استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس چکیده با طلوع شاهنامه در سپهر فرهنگ ایرانی، اتفاقات فرهنگی، اجتماعی، زبانی و ادبی بسیاری افتاد که میتوان گفت این رویداد بزرگ مسیر فرهنگ و ادب ایران را دگرگون کرد.
در هر سطح با ذکر نمونههای فراوان از منظومههای پس از شاهنامه، معلوم میشود که شاهنامه در این بعد زبانی چه تأثیر شگرفی بر آثار پس از خود گذاشته است.
حملۀ حیدری، سرودۀ میرزا محمد باذل مشهدی، ملقب به «رفیع خان» (وفات 1124 ق)، همانند سایر حماسههای پس از شاهنامه بسیار متأثر از سبک و زبان فردوسی است و گاه این تأثیر در برخی داستانها چنان پیش میرود که به مرحلۀ تقلید میرسد.
{مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (حملة حيدري، ص 103) روش دیگر بهکاربردن عین ترکیبات فردوسی است.
بهکاربردن برخی نامآواهای مربوط به نبرد میان جنگآوران نیز کوشش شاعران برای حماسیسازی اثر خود است: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (افتخارنامه، ص 43) {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (افتخارنامه، ص 46) استفادۀ اندک از واژهها، ترکیبات و اصطلاحات عربی در این آثار به تأسی از شاهنامه، کوشیدهاند واژگان عربی را کمتر استفاده کنند.
بهکاربردن الفاظ نادر در افتخارنامۀ حیدری نیز چشمگیر است: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (ص 43).
{مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (ص 223) ساختن مصدر جعلی استفاده از صورت سادة فعل بـهجـاي صـورت مركـب، ماننـد: پناهيدن، نفريدن، سگاليدن و نظایر آن در سبک مقلدان بسیار رایج است.