چکیده:
مَقاتِل الطّالِبیّین ابوالفرج اصفهانی(د ۳۵۶ﻫ) یکی از کهن ترین و برجسته ترین کتاب های مقاتل است. این مقاله ضمن بررسی تاریخنگاری ابوالفرج اصفهانی، به ویژه آنجا که به اهلبیت(ع) پرداخته، می کوشد با ارزیابی و نقد گزارش های ابوالفرج جنبه هایی از مقتل نگاری او را روشن سازد. مَقاتِل الطّالِبیّین تراجمنامهای روایی است که بیشتر با تکیه بر منابع مکتوب پیش از خود و گاه با بهره گیری از منابع شفاهی نگاشته شده است. ابوالفرج برای سنجش درستی/ نادرستی روایت ها دست به مقایسه و ارزیابی می زند و گاه نظر خود را نیز بیان میکند، از این رو رگه هایی از تاریخ نگاری ترکیبی و تحلیلی در اثر او دیده میشود. گرایش ابوالفرج به دست های از طالبییان در جاهایی به تاریخنگاری او رنگی جانب دارانه زده و کماً و کیفاً در نگارش مقتل ها تأثیر گذاشته است. با این همه روایتهای او نزد پسینیان به ویژه مورخان شیعی امامی با پذیرش بسیار روبهرو شد و در تاریخ نگاری اهل بیت ارزش و اعتبار بالایی یافت.
Maqatil al-Talibiyyin by Abul Faraj Isfahani (356 AH), is one of the oldest and most prominent books of Maqatil. This article examines the historiography of Abul Faraj Isfahani, especially where he dealt with Ahl al-Bayt (PBUH), tries to clarify some aspects of his historiography by evaluating and criticizing Abul Faraj's reports. Maqatil al-Talibiyyin is a source mostly relied on written sources and sometimes using oral sources. Abul Faraj compares and evaluates the narrations in order to measure their accuracy/inaccuracy and sometimes expresses her opinion, therefore, streaks of compound and analytical historiography can be seen in his work. Abul Faraj's tendency towards a group of Talibites has given a biased color to his historiography and has had an effect on the writing of the Maqatils. Despite this, his narrations were admired by the later scholars, especially the Imami Shia historians, and they found great value and credibility in the historiography of Ahl al-Bayt.
خلاصه ماشینی:
۳ در این مقاله ضمن واکاوی ساختار و محتوای مقاتل الطالبیین ، با تکیه بر روایات ابوالفرج درباره اهل بیت (ع) مقتل نگاری او نقد و ارزیابی شده است .
محمدرضا هدایت پناه در «منابع تاریخی شیعه تا قرن پنجم » بر معرفی مقاتل الطالبیین و منابع ابوالفرج در تدوین این کتاب متمرکز شده است .
۲٤ ابوالفرج از مشایخ خود که راویان بزرگ کوفه بودند روایت کرده ، در حالی که اقامتش در کوفه قبل از سال ۳۰۰ه بوده ۲٥ و این فاصله زمانی ۱۳ ساله و روایت از راویان کوفی ، همچون محمد بن جریر طبری (د ۳۱۰ه)۲٦ و علی بن عباس مقانعی (د ۳۱۰ه)۲۷ که در زمان تألیف مقاتل الطالبیین از دنیا رفته بودند.
ابوالفرج در تمامی گزارشهایی که در مورد شهادت و یا حبس و شکنجه طالبییان آورده ، سعی دارد علت این مسئله را نیز طرح نماید، اگر چه در برخی موارد به خطا رفته ، اما مهم آن است که در مقاتل الطالبیین از منظر خود به تعلیل و تحلیل کینه و دشمنی بین طالبییان با بنی امیه و بنی العباس پرداخته است .
نتیجه بررسی مقاتل الطالبیین آشکار می کند که ذکر اسناد، انساب، مقتل ، مراثی و سیره خلفا از شاخصه های تاریخ نگاری ابوالفرج در این اثر است .
با این حال، اعتبار گزارشهای ابوالفرج سبب انتقال اخبار اهل بیت (ع) و سایر طالبییان، از طریق کتاب مقاتل الطالبیین به منابع پس از خود شده است .