چکیده:
جانبخشی گونهای از تمهیدات ادبی و تصاویر بلاغی است که به قصد خیالانگیزی و اثرگذاری در آثار ادبی به کار گرفته می-شود. بلاغیّون مسلمان پیشتر در بحث استعارۀ مکنیّه اشارات دقیقی به چند و چون این نوع استعاره کردهاند؛ اما از فروعات و گونههای آن نامی نبردهاند. امروزه نیز صاحبنظران این حوزه، ضمن تکرار سخن گذشتگان، تحت تأثیر برخی از نظریّات غربی، استعارۀ مکنیّه را شامل گونههای مختلف تشخیص دانستهاند. در این جستار، فرض بر این است که بتوان با طرح مثالها و شواهدی از ادب فارسی و عربی جلوهها و گونههایی از جانبخشی را در استعارۀ مصرّحه نیز نشان داد. یافتههای این پژوهش، افق دید خالقان و ناقدان آثار ادبی را تغییر خواهد داد و به تبع آن، تحولاتی در دستهبندی و بررسی آرایههای بلاغی ایجاد خواهد شد. در پایان به این نتایج دست یافتیم که استعارۀ مصرّحه نیز ظرفیّت انعکاس جانبخشی را دارد که مهمترین گونههای آن عبارتند از استعارههای مصرّحۀ مبتنی بر تشبیه اشیاء، گیاهان یا معقولات به انسان و حیوان.
التشخیص هو نوع من الالیات والصور البلاغیه یتم توظیفه فی الاعمال الادبیه بهدف اثاره الخیال والتاثیر، وقد سبق ان درس البلاغیون المسلمون کیفیه هذا النوع من الاستعاره دراسه دقیقه ولکنهم لم یشیروا الی انواعها ومظاهرها. واعاد العلماء المعاصرون فی عصرنا الراهن ما قاله العلماء المتقدمون واکدوا ان الاستعاره المکنیه بوحدها تشمل التشخیص بانواعه متاثرین فی هذا المجال باراء العلماء الغربیین، والمفروض فی هذا المقال ان هناک انواعا من التشخیص ضمن الاستعاره التصریحیه یتم اثباتها بامثله وشواهد من الادبین الفارسی والعربی. ونتايج هذا البحث تودی الی تطور فی نظره مبدعی الاعمال الادبیه ونقادها، وبالتالی ستطرا تطورات فی تصنیف الالیات البلاغیه ومناقشتها. وقد خلص البحث الی التشخیص یندرج ضمن الاستعاره التصریحیه، بل هناک انواع من الاستعارات التصریحیه من هذا الضرب مبنیه علی تشبیه الاشیاء والنباتات او المعقولات بالانسان والحیوان. وبالتالی ستطرا تطورات فی تصنیف الالیات البلاغیه ومناقشتها. وقد خلص البحث الی التشخیص یندرج ضمن الاستعاره التصریحیه، بل هناک انواع من الاستعارات التصریحیه من هذا الضرب مبنیه علی تشبیه الاشیاء والنباتات او المعقولات بالانسان والحیوان